Mahalla boshqaruvida xotin-qizlarning ishtiroki

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
214 
w
www.oriens.uz
April
2021
 
 
dunyoqarash shakli juda qadimiy ma’naviy meros, urf-odatlar orqali asrlar 
mobaynida avloddan-avlodlarga o‘tkazib kelinmoqda. Chunonchi qadim Turon va 
Eron zaminida eng qadimgi dinlardan biri hisoblangan otashparastlik an’analari va 
diniy tafakkur shaklida ham ijtimoiy hayotning o‘sha davriga xos axloqiy-falsafiy 
g‘oyalari aks etgan. Mahalla Amir Temur davrigacha ham, Alisher Navoiy, 
Ulug‘bek, Bobur zamonlarida ham, bobokalonlarimiz oq podsho hukmronligi 
ostida yashagan davrlarda ham, sho‘rolarning "farovonlik" davrida ham bor edi. 
Mustaqillikning o‘tgan yillari mobaynida aholi o‘zini-o‘zi boshqaruvining 
noyob tizimi bo‘lgan mahallalarni jamiyatimiz ma’naviy va iqtisodiy hayotidagi 
ahamiyatini oshib bormoqda. Mahalla va uning o‘ziga xos jihatlari, ma’naviy va
tarbiya o‘chog‘i sifatidagi o‘rni, unda amalga oshirilayotgan amaliy ishlar salmog‘i, 
jahondagi boshqa xalqlarning o‘zbek mahallasiga munosabati kabi masalalarni 
o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoj vujudga keltirdi. Iqtisodiyoti rivojlangan ilg‘or 
mamlakatlar 
olimlarining 
o‘zbek mahallasiga bo‘lgan qiziqishi va uni 
o‘rganishayotganliklari, ularni jamiyatning moddiy hamda ma’naviy rivojiga mahalla 
tizimining beqiyos katta hissa qo‘shishi mumkinligi, bu yo‘nalishda noyob insoniy 
fazilatlarning namoyon bo‘lishi, ya’ni fidoyilik, bir-biriga yordam, axloqiylik va 
ma’naviyat o‘chog‘i bo‘lgan mahalla tizimini o‘z jamiyatlariga tatbiq etish zarurligi 
xususidagi fikrlari e’tiborga loyiqdir. 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR
Ma’lumki mahalla o‘z mohiyati va faoliyatiga ko‘ra, faqat hududiy uyushma 
emas, balki ijtimoiy tuzilma, ya’ni kishilar turmush tarzining tashkiliy shakli hamdir. 
Mahallaning asosiy vazifasi o‘ziga tegishli ma’muriy hududiy birlik doirasida oilalar 
turmush tarzidan xabardor bo‘lish, oilaviy urf-odat va marosimlarda qatnashish 
hamda uni boshqarish jarayonlarida ishtirok etishdan iborat. Bu haqda O‘zbekiston 
birinchi Prezidenti I. Karimov shunday degan edi: “Mahalla hozir xalq ishonchini 
qozongan adolatli maskan hamda aholini qo‘llab-quvvatlash mexanizmi bo‘lib qoldi. 
U jamiyatimizda islohotlarni amalga oshirishning ishonchli tayanchi va ta’sirchan
vositasiga aylanmog‘i darkor”[1]. 
Mahalla bo‘yicha ma’lumotlar eng qadimiy tarixiy etnografik adabiyotlardan 
biri bo‘lgan zardushtiylik dinining muqaddas kitobi “Avesto”da jamiyatning 
birlamchi iqtisodiy asosi, ijtimoiy tarkibi oila (nmana), urug‘-jamoa(vis), qo‘ni-
qo‘shni jamoa(dahyu) deb atalgan va ular jamiyatda o‘zaro uyushqoqlikni 
ta’minlagan[2]. A.O. Makovelskiy ta’rificha, zardushtiylar jamoasida kishilar 
turmush tarzi, xo‘jalik munosabatlari, diniy e’tiqodlariga ko‘ra bir qancha toifalarga 
bo‘linganki, ularning mavqei “Avesto” kitobida maxsus qayd etilgan[3]. Jamoaviy 
turmush tarzi munosabatlari islom dinining muqaddas kitobi Qur’oni Karimda, 

---