|
Аҳолининг зичлиги
(йилда, 1 кв.км.га тўғри келадиган аҳоли сони, киши)
Ҳудудлар
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
Ўзбекистон Республикаси
|
64,9
|
65,8
|
66,8
|
67,9
|
69,1
|
70,3
|
71,5
|
Қорақалпоғистон Республикаси
|
10,1
|
10,2
|
10,3
|
10,4
|
10,6
|
10,8
|
10,9
|
Андижон
|
621,5
|
631,2
|
641,0
|
652,4
|
664,5
|
676,9
|
689,0
|
Бухоро
|
41,8
|
42,3
|
42,9
|
43,6
|
44,3
|
45,0
|
45,7
|
Жиззах
|
55,0
|
55,9
|
56,8
|
57,8
|
58,9
|
60,2
|
61,3
|
Қашқадарё
|
95,3
|
97,2
|
99,1
|
101,3
|
103,6
|
105,9
|
108,1
|
Навоий
|
7,9
|
7,9
|
8,0
|
8,1
|
8,2
|
8,4
|
8,5
|
Наманган
|
319,8
|
325,3
|
330,5
|
336,6
|
343,3
|
349,9
|
356,5
|
Самарқанд
|
195,0
|
198,3
|
201,6
|
205,5
|
209,6
|
213,7
|
217,8
|
Сурхондарё
|
108,2
|
110,4
|
112,5
|
114,8
|
117,3
|
120,0
|
122,5
|
Сирдарё
|
169,9
|
172,8
|
175,4
|
178,5
|
181,6
|
184,7
|
187,6
|
Тошкент
|
173,4
|
175,1
|
176,8
|
178,7
|
180,9
|
183,2
|
185,5
|
Фарғона
|
477,7
|
485,3
|
492,6
|
501,0
|
509,6
|
518,5
|
527,3
|
Хоразм
|
264,6
|
269,3
|
273,4
|
278,4
|
283,6
|
288,7
|
293,7
|
Тошкент ш.
|
6875,7
|
6914,1
|
7008,8
|
7044,6
|
7099,6
|
7165,2
|
7257,9
|
Маълумки, мамлакатнинг барқарор ва самарали ривожланишига таъсир этувчи омиллардан бири барқарор демографик вазият саналади. Ўзбекистонда аҳолининг табиий кўпайиш суръатлари сўнгги йилларда бироз пасайган бўлишига қарамасдан, Марказий Осиё ва МДҲ мамлакатлари орасида аҳолининг кўпайиши кўрсаткичи бўйича ҳамон етакчи давлат ҳисобланади. .[6]
Таҳлилий маълумотларга кўра, республикамиз мустақиллигининг 20 йили (1991-2011 йиллар) мобайнида Ўзбекистон аҳолиси сони 8,9 млн. кишига ошган ҳолда, бу кўрсаткич шу даврда қўшни давлатлар, хусусан, Тожикистонда 2,2 млн. киши, Туркманистонда 1,2 млн. киши, Қирғизистонда 1,0 млн. киши, Қозоғистонда 0,8 млн. киши ҳамда Озарбайжонда 1,9 млн. кишига тўғри келади. Аксинча МДҲнинг айрим давлатлари, жумладан, Украинада 6,0 млн., Россияда 5,4 млн., Молдовада 0,8 млн., Белоруссияда 0,7 млн. ва Арманистонда 0,3 млн. кишига камайиш ҳолати кузатилган.
1-чизма. Ўзбекистонда аҳоли сонининг ўсиш динамикаси
(йил охирига, минг киши)
Республикамиз аҳолиси сонининг ҳудудлараро тақсимланишида ҳам сезиларли ўзгаришлар кузатилмоқда. Маълумотларга кўра ҳозирги даврда энг кўп аҳоли сони Фарғона водийси (Андижон, Фарғона, Наманган) минтақаси (28,6 фоиз) ва Зарафшон водийси (Самарқанд, Навоий, Бухоро) минтақасига (19,8 фоиз) тўғри келади. Қашқадарё ва Сурхондарё воҳалари минтақасига – 17,3 фоиз, Тошкент вилояти ва Тошкент шаҳрига – 16,5 фоиз, Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилоятига – 11,2 фоиз, Жиззах ва Сирдарё вилоятларига – 6,6 фоиз аҳоли ҳиссаси тўғри келди (5-жадвал).
Бу вазиятда аҳолини меҳнат билан бандлик даражасини ошириш ва мавжуд меҳнат ресурсларидан самарали фойдаланиш мақсадида ички ва ташқи меҳнат миграцияси жараёнлари бўйича мақсадли давлат дастурларини тайёрлаш мақсадга мувофиқдир. Ушбу дастурларда мавжуд меҳнат ресурсларини ҳудудлардаги инновацион ривожланиш истиқболларига муносиб қайта тақсимлаш, шу борада ички миграцияга жалб қилинган ёш оилалар учун имтиёзли уй-жой қурилиши ва ҳудудларда янги ижтимоий инфратузилмаларни барпо этишни тақозо этмоқда
2-жадвал.
Ҳудудлар бўйича аҳоли сони (минг киши)
|
Жами аҳоли
|
Шаҳар аҳолиси
|
Қишлоқ аҳолиси
|
|
умумий
|
аёллар
|
эркаклар
|
умумий
|
аёллар
|
эркаклар
|
умумий
|
аёллар
|
эркаклар
|
|
Ўзбекистон Республикаси
|
32656.7
|
16258.8
|
16397.9
|
16532.7
|
8264.4
|
8268.3
|
16124.0
|
7994.4
|
8129.6
|
|
Қорақалпоғистон Республикаси
|
1842.3
|
917.8
|
924.5
|
905.5
|
452.4
|
453.1
|
936.8
|
465.4
|
471.4
|
|
вилоятлар:
|
Андижон
|
3011.7
|
1490.3
|
1521.4
|
1576.0
|
780.0
|
796.0
|
1435.7
|
710.3
|
725.4
|
|
Бухоро
|
1870.2
|
934.6
|
935.6
|
698.6
|
346.7
|
351.9
|
1171.6
|
587.9
|
583.7
|
|
Жиззах
|
1325.0
|
658.9
|
666.1
|
622.2
|
311.2
|
311.0
|
702.8
|
347.7
|
355.1
|
|
Қашқадарё
|
3148.4
|
1558.8
|
1589.6
|
1357.5
|
671.4
|
686.1
|
1790.9
|
887.4
|
903.5
|
|
Навоий
|
958.0
|
472.5
|
485.5
|
467.6
|
227.8
|
239.8
|
490.4
|
244.7
|
245.7
|
|
Наманган
|
2699.6
|
1330.1
|
1369.5
|
1743.7
|
857.7
|
886.0
|
955.9
|
472.4
|
483.5
|
|
Самарқанд
|
3720.1
|
1852.1
|
1868.0
|
1390.8
|
698.1
|
692.7
|
2329.3
|
1154.0
|
1175.3
|
|
Сурхандарё
|
2514.2
|
1244.9
|
1269.3
|
893.3
|
445.0
|
448.3
|
1620.9
|
799.9
|
821.0
|
|
Сирдарё
|
815.9
|
406.1
|
409.8
|
350.0
|
174.4
|
175.6
|
465.9
|
231.7
|
234.2
|
|
Тошкент
|
2861.2
|
1429.5
|
1431.7
|
1411.5
|
711.3
|
700.2
|
1449.7
|
718.2
|
731.5
|
|
Фарғона
|
3620.2
|
1797.8
|
1822.4
|
2049.9
|
1025.3
|
1024.6
|
1570.3
|
772.5
|
797.8
|
|
Хоразм
|
1805.0
|
903.0
|
902.0
|
601.2
|
300.7
|
300.5
|
1203.8
|
602.3
|
601.5
|
|
Тошкент ш.
|
2464.9
|
1262.4
|
1202.5
|
2464.9
|
1262.4
|
1202.5
|
-
|
-
|
-
|
|
Республика аҳоли сонидаги сифат жараёнларининг ўзгаришлари бевосита аҳолининг ёш таркиби ўзгаришлари билан боғлиқдир. Ўзбекистон аҳолисининг ҳозирги ёш таркиби XX асрнинг 90-йилларида бошланган туғилиш даражасининг қисқаришига қарамай ёш ҳисобланади. Яъни, 2017 йил 1 январь ҳолатига аҳоли таркибида 30 ёшгача бўлган ёшлар улуши – 56,5 фоиз, 16 ёшгача бўлган болалар улуши – 30,1 фоиз, 16-29 ёшдагилар улуши – 26,4 фоизни ташкил этди. Шунингдек, статистик маълумотлар таҳлили сўнгги йилларда 0-15 ёшдаги аҳоли мутлақ сонининг камаётганлигидан далолат бермоқда (2010 йилда умумий аҳоли сонида 16 ёшгача бўлган болалар улуши – 31,2 фоизни ташкил этган).
2010-2018 йиллар давомида республикада аҳоли таркибида меҳнатга лаёқатли бўлганлар сони 2010 йилда 31,3 фоиздан иборат бўлган бўлса, 2018 йилга келиб – 30,1 фоизга тенг бўлган. (5-расм). Мазкур ҳолат мустақиллик йиллари юртимизда туғилиш кўрсаткичининг камайганлиги билан изоҳланади. Жумладан, 1991 йили республикада туғилишнинг умумий коэффициенти 34,5 фоиздан 2010 йили 23,2 фоизгача камайган. Ҳозирги кунда бу кўрсаткич янада пасайиш тенденциясига эга.
Умуман олганда бундан буён ҳам давлатимиз аҳолиси таркибий жиҳатида ривож топган давлатлар тажрибасидан келиб чиқиб меҳнатга лаёқатли аҳоли сони 2050 йилга қисқариб боради ва кекса авлод аксинча ҳозирги 10,0-12 фоиздан – 18-22 фоизгача ошиб бориши фараз қилинмоқда.
2-чизма. Ўзбекистонда аҳолининг ёш таркиби бўйича тақсимланиши (фоизда)
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ҚОНУНИ
Do'stlaringiz bilan baham: |
