Maftuna Eshdavlatova -kurs 405-guruh Mustaqil ish Periferik nutq apparatining tuzilishi va faoliyati

Maftuna Eshdavlatova 4-kurs 405-guruh 
Mustaqil ish
4 
Nafas apparati tovush hosil qilish uchun kerak bo’lgan havo oqimini 
etkazib beradi, bo’g’iz – ovoz hosil qiladi, xalqum, og’iz bo’shlig’i 
tovushni shakllantiradi, burun bo’shlig’i qo’shimcha ton beradi.
Nutq a’zolarining nutq tovushlarini hosil qilishdagi harakat va holat 
jarayoni artikulyasiya deyiladi. «Artikulyasiya» lotincha – so’zdan 
olingan bo’lib, «aniq talaffuz qilish» degan ma’noni anglatadi. Ma’lum 
bir tilga xos bo’lgan nutq tovushlarini hosil qilishga muofiklashgan nutq 
apparati (harakatlar majmuyi) artikulyasion baza deyiladi. Artikulyasiya 
bazasi har bir millat vakillaridagi psixologik va fiziologik ko’nikmalarga 
tayanadi. Tillar bir-biridan artikulyasiya bazalaridagi ba’zi farqlar bilan 
o’zaro farq qiladi. Masalan, o’zbek tili artikulyasiya bazasida rus tiliga 
xos s tovushining artikulyasiyasi mavjud emas.
Har qanday nutq tovushlarining artikulyasiyasi 3 bosqichdan tarkib 
topadi. a) birinchi bosqich – ekskursiya (hozirlanish); b) ikkinchi 
bosqich – o’rta holat, ish holati; v) uchinchi bosqich – rekursiya 
talaffuzning qaytishi. Masalan, «b» tovushini hosil qilish uchun shu 
tovushni hosil qilishda ishtirok etuvchi nutq organlari talaffuzga 
tayyorlanadi. Bunda ustki lab bilan pastki lab jipslashib o’pkadan 
kelayotgan havoni to’sadi, bir zum tuxtalishdan so’ng nutq organlari asl 
holiga qaytadi.
Artikulyasiyada 2 hodisa – artikulyasiya o’rni va usuli muhim rol 
o’ynaydi. Artikulyasiya o’rni deganda – tovush hosil qilishda ishtirok 
etuvchi nutq a’zosi yoki shu a’zoning faol ishtirok etayotgan qismi 
tushuniladi. Masalan, m, n, d, t, z, s tovushlari til oldi qismining tish 

---