Madaniyatshunoslik fani boshqa gumanitar fanlardan o‘ziga xos xusu-siyatlari bilan farq qiladi

4.
 
Erkinlik – 238-yili unga atab ibodatxona qurilgan.
 
 
Bularga misollar: 
1.
Yuniy Brut haydab yuborilgan podsho Tarkviniya tomonidan uyushti-rilgan 
suiqasdda qatnashgani uchun o‘z o‘g‘illarini o‘limga hukm qilib o‘ldir-tirgan. 
2.
Mutsiy Stsevola – Etrussk podshosi Parsenaning harbiy lageriga josuslik 
maqsadida borganida qo‘lga tushib, o‘z irodasining qat’iyligini ko‘rsatish uchun 
o‘z qo‘lini olovda kuydirgan edi. 
Rimliklar erkin fuqaro bilan qul o‘rtasidagi ziddiyatlarni kuchaytirdilar. Erkin kishi 
uchun siyosat, urush, huquq qonunlarini ishlab chiqish, tarix-shu-noslik va dehqonchilik 
bilan shug‘ullanish faxrli hisoblangan. Hunarmand-chilik, haykaltaroshlik, rassomchilik, 
aktorlik va dramaturglik faxrli kasb sa-nalgan. Barcha qo‘l mehnati qullarga tegishli 
bo‘lgan. Jumladan, yolg‘on-chilik, laganbardorlik kabi illatlar ham qullarga taalluqli 
hisoblangan. Rim klassik qulchilik tuzumining eng yuqori cho‘qqisiga ko‘tarilgan edi. 
Qadimgi Rimda birinchi bo‘lib Nibur tomonidan qayd qilingan urug‘-doshlik 
asosidagi aholining tarkibiy tuzilishi muhim rol o‘ynagan. Rim-ning aholisi 300 ta 
urug‘dan iborat bo‘lib, ularning har o‘ntasi kuriyaga birlashar, 10 ta kuriya – 
tribuni tashkil qilardi. 3 ta tribu – bu 3 ta qabila lotin, sabin, etrussklardan iborat 

---

48 
edilar. Shu tribularning a’zolari teng huquqli fuqarolar – patritsiylar edi. 
Italiyaning boshqa joylaridan Rimga ko‘chib kelgan odamlar va ularning ajdodlarini 
plebeylar deb atashgan. Ple-beylar orasida ham boy-badavlat kishilar bo‘lgan, lekin 
ularning orasida kambag‘allar ko‘pchilikni tashkil qilgan. Rim aholisi ichida qullar 
hu-quqsiz «gapiruvchi hayvon» edilar. 
Rimliklar nisbatan jangovar bo‘lganlar va harbiy jasorat ular uchun oliy 
qadriyat hisoblangan. Rim jangchilarning bosqinchilik yurishlari tu-fayli Rim 
imperiyaning poytaxtiga aylandi. Rim huquqi, ajoyib yo‘llar, turarjoylar, jamoat 
uylari Rimning ulkan yutuqlari hisoblangan. Davlat qurilishi sohasida respublika 
va imperiya boshqaruvi shakllarini yaratib o‘z hissalarini qo‘shdilar. 
Ma’naviy madaniyat sohasida rimliklar yunon madaniyatining voris-lari 
hisoblanadilar. Ko‘plab yunon xudolari nomlari o‘zgartirilgan. Chunon-chi, Zevs – 
Yupiterga, Kronos – Saturnga, Poseydon – Neptunga, Afrodita – Veneraga, Artemida – 
Dianaga, Afina – Minervaga aylangan. Rimliklarda oila homiysi xudo Vestaga alohida 
e’tibor berganlar. Vesta ibodatxonasi uchun zodagon oilalardan vestalkalarni – 
yosh qizlardan tanlaganlar, ular 30 yil mobaynida ibodatxonada xizmat qilishlari 
kerak bo‘lgan. Vestalkalarni juda hurmat qilishgan. Agar vestalkaga jinoyatchi 
to‘g‘ri kelib qolsa, jinoyatchining aybi kechirilgan. Vestalka o‘zaro urishayotgan-lar 
oldiga kelsa, janjalni darhol to‘xtatishgan. Ular o‘choq-olovni saqlovchi homiylar 
hisoblangan. Vestalkalar xizmat davrida bokiraligini saqlay bilish-masa, unda ularni 
tiriklayin yerga ko‘mishgan. 
Qadimgi Rimdagi kiyimlar ham yunonlarniki kabi burmali bo‘lgan. 
Erkaklarning asosiy ustki kiyimlari toga (yarim aylana yoki oval shakli-dagi mato) 
bo‘lgan. Erkak va ayollarning ichki kiyimlari vazifasini tuni-ka bajargan ayollar 
uning ustidan stola (xiton ko‘rinishidagi keng uzun kiyimlar) va parka 
(gimmatiyga o‘xshash) kiyishgan. 
Rimliklarning dam olishi ham asosan bir xil bo‘lgan: hammomlarga borish va u 
yerdagi mashq maydonchalarida bo‘lish, falsafiy sohada suhbatlar o‘tkazish, 
kutubxonalarda shug‘ullanish yoki basseynlar-da hordiq chiqarish ular uchun odatiy hol 
bo‘lgan.
Milodning I asrida gladiatorlik janglari uchun qurilgan Kolizey amfiteat-ri o‘zining 
ulkanligi bilan ajralib turgan. Amfiteatrga bir vaqtning o‘zida 50 ming tomoshabin 
joylasha olgan. Kolizey aylanasining uzunligi 520 metr, balandligi 48,5 metr, 4 ta 
yarusdan iborat bo‘lib, uning qurilishida beton
9
, pi-shirilgan g‘isht va marmardan 
foydalanilgan. Amfiteatr arenalariga 11 ming yirtqich chiqarilgan, 10 ming gladiator bir-
biri bilan jang qilgan va yirtqich hayvonlar bilan olishgan. Omma yaralangan 
gladiatorning tirik qolishi yoki o‘ldirilishi masalasini hal qilib, yaratilgan manzarani 
tomosha qilgan. Rimliklar orasida sirk o‘yinlari, ayniqsa 4 ta yoki 6 ta ot qo‘shilgan 
ikki g‘ildirakli aravalar poygasi mashhur bo‘lgan. 
Rimliklarda quyidagi ommaviy yirik bayramlar bo‘lgan: