Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

O.Muinov. “Bibixonim”. 1996 yil.
 
Ta’kidlash joizki, tasviriy san’atdagi 
tarixiy janrda portret yaratish anchayin 
qiyinchilik tug‘diradi, negaki 
bunda nafaqat 
tarixiy 
materialni, 
balki 
etnografiya, 
arxitektura va asar qahramonlari yashagan 
davrni ham bilish talab qilinadi. Yozuvchi 
Ilya Erenburg ta’kidlaganidek, shoir
lardan 
farqli “
Rassomlar daraxtlardek sekinroq 
o‘sadi
”. Sa’atshunos G.Temurova
o‘z 
maqolasida shunday yozadi: “Rassom 
O.Muinov izlanishlar jarayonida shakllandi, 
buning ma’nosi shundaki u tasviriy tizim
-
ning syujetli-bayoniy asosini ramziy-
majoziyga o‘zgartirdi”
147
. 1996 yili rassom 
malika 
Bibixonim 
obrazini 
yaratdi. 
Sharafiddin Ali Yazdiy va Arabshohning 
yilnomalari
dan ma’lumki, u hukmdor Amir 
Temurning suyukli zav
jasi, uning o‘g‘illari 
va nevaralarining tarbiyachisi bo‘lgan. Portretda yuz ifodasi, qo‘llar harakati barcha
si 
uyg‘un. Ayniqsa malika Bibixonimning ba
land, nozik egilgan, tovus patlari taqilgan, 
qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan, yosh ayol
ning boshiga chiroyli qo‘ndi
rilgan bosh 
kiyimi ko‘rkam.
Malikaning obrazi va libosini yaratish uchun rassom boy tafakkurga 
ega bo‘
li
shi zarur edi. Shu ma’noda sirli va mo‘‘tadil yuz ifodasi eng e’tiborli joy bo‘lib 
qol
di. Uning ko‘z qarashlari katta ma’noga ega. Nozik tashqi ko‘rinishi or
tida 
Bibixonim
ning yengib bo‘lmas qudrati yashiringan edi, negaki hukmdor Amir Temur 
uzoq harbiy safarlarga ketganda Movaraunnaxrni u boshqargan edi.
“Boborahim Mashrab 
1657 yili Namanganda tug‘ildi, 1711 yili Balx shah
rida 
vafot etdi. U o‘zbek adabiyoti klassigi, shoir va mutafakkir sufiylik ta
riqati oqimi vakili 
va Naqshbandiya sufiylik tariqati darveshi (boshqa manbal
arga ko‘ra Mashrab 
qalandarlar tariqatiga mansub bo‘lgan). Uning nomi Navoiy, Ogahiy, Muqimiy, Furqat 
va Zavqiy singari o‘zbek adabiyotining taniq
li vakil
lari qatoridan joy olgan. U o‘zining 
ijodi bilan XVII asr oxiri XVIII asr bosh
lari o‘zbek adabiyo
tining rivoji va 
takomillashuviga sezilar
li ta’sir o‘tkazdi”
148
. “1992 yili Namangan shahri markazida 
Mashrabga haykal o‘rnatildi (haykal
tarosh I.Jabborov). Haykal bosh darvozadan 30 
metr ichka
rida park yo‘lagiga o‘rna
tildi. Haykaltarosh tanlagan shaxsiy izlanishda, 
shakl-
shamoyilda o‘zining ramziyligi bor, kompozitsiyada ma’rifatga olib boradigan 
uzoq yo‘lga otlangan, shahar darvozasiga qarab ketayotgan mutafakkir qiyofasi, 
holatini berish maqsad qilingan. Haykaltarosh qahramonning holatiga ham, kiyimining 
har bir bo‘la
giga ham diqqat bilan ishlov berdi, shu bilan uning harakatini ifodaladi.
147
Темурова Г. Певец женского образа. // 
San
’
at
. №2, 
- 
Т., 2001. с. 36.
148
Машраб, Боборахим.
 [
Эл.ресурс]. Режим доступа:
https://ru.wikipedia.org/wiki/
Машраб
,
_Боборахим

---

140