Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

B.Jalolov. “Abadiylik gumbazi 
ostida”. 1995 yil.
 
Asarda O‘rta Osiyoning 
buyuk 
olimlari 
va 
mutafakkirlari obrazlari tasvir-
langan. Markazda ochiq holda 
muqa
ddas Qur’on tasvirlangan. 
Pastroqda jangovor ot mingan 
Amir Temur. Yana pastroqda, 
asarning o‘rtasida buyuk shoir 
Alisher Navoiy Kamoliddin 
Behzod 
va 
Mirzo 
Bobur 
o‘rtasida tasvirlangan. Garchi 
asarda 
tasvirlangan 
barcha 
olimlar va mutafakkirlar turli 
davrlar
da yashagan bo‘lsada, 
lekin asarda ular bir guruh qilib 
birlashtirilgan. Ularning bar-
chasini fanga va insoniyatga 
xizmat qilishdek yagona maqsad birlashtira
di. Ochib qo‘yilgan Qur’on barchani 
o‘zining muqaddas nuri bilan yoritadi. Ularni butun dunyodagi ma’rifatli insoniyat 
hurmat qiladi. 
“Asar markazida ras
som vaqt va muhitni tasvirlaydi. Kompozitsiya asosini turli 
davrlar va turli makonlar birligi tashkil etgan. Tomoshabin ularni bir butun voqelik 
sifati
da idrok etadi. O‘tgan asrda rus ras
somi V.A.Favorskiy shunday yozgan edi: 
“San’atda kom
po
zitsiya va kompozitsiyaviylik ta’riflaridan bi
ri shundaki, turli davr va 
makon
dagi voqelikni bir butun holatda idrok etish, ko‘rish va tas
virlashga intilish 
seziladi”
141
. “B.Jalolov O‘zbekiston ma
daniyatidagi tasvi
riy san’at
da mahobatli asarlar 
yaratishda ilg‘or hisoblanadi. Uning mohirona yaratgan asar
larida akademik maktablar 
an’analari, G‘arb va Sharq
ning boy tafakkuri va es
tetikasi uyg‘unla
shib ket
gan”
142
, - 
deb yozgan edi akademik Akbar Xakimov. 
O‘zbekiston mustaqilligiga bag‘ishlangan bu asar o‘zining ishlanishiga ko‘ra ulu
-
g‘
vorligi va jiddiy, mazmuniy, tarixiy haqqoniyligi bilan har qanday tomoshabinni 
maftun qilib qo‘yadi. Zukko tomoshabin tarixiy sinoatlarga ega bo‘lgan o‘zbek xalqi 
buyuk va qudratli ekanligiga yana bir bora ishonch hosil qi
ladi. O‘zbekiston xalqi 
madaniyatidagi bu tasviriy san’at asarini bir qarashda to‘
la tu
shunib bo‘lmaydi. 
Albatta, uni qayta-
qayta ko‘zdan kechirish za
rur. Uni har sa
far ko‘zdan kechirganda 
141
Волков Н.Н. Композиция в живописи. –
М.: «Искусство», 1977. с. 16. 
142
Хакимов А.А. Баходыр Джалалов. Альбом
-
каталог. –
Т., 1999. с. 8.

---

133 
kompozitsiyaga singdirilgan g‘oyaning yangi qir
rala
rini anglash mumkin. San’atkor 
Bahodir Jalolovning ijodi shunisi bilan qimmatli. U ha
mon O‘zbekiston tasviriy san’ati 
va madaniyatiga o‘z his
sa
sini qo‘
shib kelyapti
. Rassomlarning o‘z ijodiy ustaxonasida 
samarali ishlashi dolzarb hisobla
nadi. Ular asarlarida o‘z xalqi uchun mehnat qilgan 
buyuk tarixiy shaxslar obrazlarini yaratdilar. Psixologizm, obrazlarning aniqligi, 
mahorat bilan ishlash estetikasi ularning asarlarini boshqa tasviriy janrlardan farqlab 
turadi. Ular O‘zbekiston madaniyatidagi tasviriy san’at feno
meni hisoblanadi. Feno-
men hisoblangan tasviriy san’at tarixiy janridagi mashhur asar
lar 
–
bu tarixiy 
mazmunga ega bo‘lgan va san’atkorlarnin
g ijodiy mehnati bilan yaratilgan aniq 
ashyolardir.