Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

A.Mirzayev. “Kinor
assom Emanuel 
Qalantarov”. 1982 yil.
 
Yuqoridagi fikrlardan kelib 
chiqib, 
Emanuel 
Qalantarov 
portretini va taniqli rus rassomi 
P.Konchalovskiyning 1938 yili 
yaratilgan “Mashhur teatr rejissyori 
V.E.Meyerxoldning 
portreti”ni 
qiyoslash 
mumkin. 
Emanuel 
Qalantarov portreti fonida so‘zana, 
polda sharqona bezatilgan gilam 
–
bularning barchasi asarga boy 
bezak va tugallik baxsh etgan va 
chuqur ram
ziy ma’noga ega. Bu –
Vatan, 
hayot 
kechirish 
joyi, 
go‘zallik manbai, abadiy yosh yer, 
uning yoshini hech kim bilmaydi. 
O‘z ijodi bilan mamlakatda 
mashxur bo‘lib ketgan bu ikki asar 
qahramonlari 
xarakteri 
aniq 
ifodalab berilgan. Ularning ichki, 
ma’na
viy olami yaxshi ochilgan. 
Ular 
inson 
bu 
qarama-qarshi 
dunyoda ikki yo‘l o‘rtasi
da turgan 
yoshda 
tasvirlangan. 
Vsevolod 
Meyxold portretida charchagan, 
og‘ir hayot kechirgan odam 
tasvirlangan. Bir paytning o‘zida 
uning holatida palapartish
lik va taranglik, xayajon va xafaqonlik seziladi. “Emanuel 
Qalantarov” portretida rassom keng, yumshoq divanda oyoqlarini chal
ishtirib qulay 
o‘rnashib olgan. U portret ustidagi ijodiy ishni qiziqish bilan kuzatyapti. Asar yorqin, 
bezakdor ranglarda chizilgan va bayramona kayfi
yat uyg‘otadi.
63
Касымова Ш.
Орнаментальный мир Алишера Мирзаева. // 
art San
’
at
. Выпуск №1, 11.10.2015. 

---

66 
Portreti chizilayotgan kinorassomning bezak naqshlarining chiroy
li uyg‘unligi 
bilan o
‘rab olingan. Bu bizning fikrimizni kinorassom
ning tafakkuri va ijodiy 
fantaziyasi haqidagi xotiralarimizni yo‘naltiradi. Bu asar muallifi –
tasviriy san’at 
ustasi Alisher Mirzayev ijodkor shaxs hi
soblanadi. U o‘nlab yillar davomida o‘z 
faoliyatida o‘z
san’atida shakl
-shamoyil tilini va rangini davr ruhi bilan chuqur va aniq 
mosligiga erishishga hara
kat qildi. Rassom o‘z ijodining barcha davrlarida o‘z asarlari 
uchun milliy rang tasvir uslubini topishga harakat qildi, u ijodkorning hislari, fikrlarini 
va dunyoqarashini ifodalovchi vosita bo‘lib qoldi. U atrof dunyoga kuchli va iro
dali 
yaratuvchi inson sifatida qaradi.
Yuqoridagi fikrlarga yakun sifatida shuni ta’kidlash lozimki, mamlakat
dagi tarixiy 
voqealarning mohiyati va mazmunini chuqur bilish bu davr rassom
lariga o‘z asarlarida 
o‘z zamondoshlari bo‘lgan qahramonlar obrazini to‘laqonli yaratish bilan bog‘liq ezgu 
maqsad va vazifalarni qo‘ydi. Bu asarlarni yara
tishga ularga nima turtki berdi? Qanday 
g‘oyalarga ular amal qildi? Masalalarni h
al qilish va yuqoridagi savollarga beriladigan 
javoblarni bu asarlarning mazmunidan shaxslar portretlaridan topish mumkin.
Rahim Ahmedov, Bahodir Jalolov va Alisher Mirzayevlardan zamonning tugal 
shakl-
shamoyil tasvirini bera olish ko‘nikmasi talab qilingan edi. Ular o‘z ob
razlari 
orqali o‘z davrining murakkab mazmunini aks ettirgan edi. O‘zbekiston tasviriy san’at 
ustalarining ijtimoiy nuqtai nazarlari va ular bi
lan bog‘liq ijod mohiyati konsepsiyasi 
va uning estetik va axloqiy ideali ham
da go‘zallik, ma’naviy o‘sish haqidagi tasavvur 
va bu asarlarda uslubiy nuqtai nazarlarni tanlash amalga oshirildi.