Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

 
 
A.Mamatova. “Chingiz Aytmatov”. 2005 yil.
 
 
Rassom Aziza Mamatova: “Yig‘ilishda tanishlarim orasida men yaqinda port
retini 
ishlagan o‘tmishda qatag‘on qilingan mashhur shoir Shukurulloni ko‘rib qol
dim. 
Uning oldiga kelib ko‘rishdim, u shunday dedi: “Azizaxon Chingiz Aytmatov bilan 
tanishishni xohlamaysizmi? Kechki payt “Turkiston” saroyi
ning uchrashuvlar 
xonasida kichikroq dasturxon yoziladi va adabiyotchilar suhbati 
bo‘lib o‘tadi. Men 
Sizni u bilan tanishtirib qo‘yaman va o‘zingiz suhbatlasha
verasiz. Men nihoyatda 
xursand edim. “Turkiston” saroyi qarshisida bog‘da 17:00 gacha o‘tir
dim, stol 
atrofidagi suhbatni boshlanishini kutdim va uning asarlarini esladim. Menda Chingiz 
Aytmatovning shaxsiyati unutilmas taassurot qoldirdi. Yozuvchilar, olimlar, jamoat 
arboblari bilan muloqotda shu narsa ma’lum bo‘l
di
ki, u o‘zining iqtidori, tafakkuri, 
fikrlari bilan ajralib turdi, u noyob mutafakkir 
–
ajoyib shaxs ekanligini namoyon qildi.
Ozroq o‘ylab, port
retini chizish mum
kinligini so‘radim. U rozilik alomatini 
bildirdi. Men unga port
retni o‘zim qan
day his qilsam shunday chizmoqchi ekanligimni 
aytdim. U asar xuddi shunday yozilishi kerakligini aytdi. 
To‘rt
soat davomida davra 
ishtirokchilari suhbatlashdi, men yozuvchining qiyofasidan qoralama surat ishladim, 
ustaxonaga kelib 70x60 sm xajmdagi levkas tayyorladim. Nimagadir ramkadagi mato 
portret ishlash uchun ishonchsizroq ko‘
rindi. Shu bir paytda portret kompozitsiyasidan 
eskiz qildim.

---

166 
XX asr boshlarida fransuz haykaltaroshi Antuan Burdel ishlagan Betxovenning 
yoshligimda ko‘rgan port
retini esladim. U mashhur haykaltarosh Rodening shogirdi 
bo‘lgan edi. Bu asar menda katta taassurot qoldirgan edi.
Chingiz Aytmatovning 
portreti
ni ishlayotganda ko‘z oldimdan Betxovenning portreti ketmadi. Keyinchalik 
yozuvchi obrazi butun levkas yuzasini egaladi. Uning ko‘zlari biroz g‘amgin boqib 
turadi. Bir umr u oddiy odamlar, ularning katta kichik quvonchlari v
a qayg‘ula
ri haqida 
yozdi. Faqat Charli Chaplin kinematografda kichik odamlarni shunchalik muhabbat 
bilan tasvirlagan bo‘lishi mumkin”.
Yozuvchi obrazi fonida, o‘ngdagi yuqori burchakda o‘z mahbubini kutayotgan qi
-
zil durrali qiz tasvirlandi. Chap tomoni
dagi yuqori burchakda o‘z orzusi sari su
zib 
ketgan bolaning oq kemasi tasvirlangan. Kompozitsiyaning pastdagi chap burchagida 
vertolyotda cho‘ldagi barcha jonzotni qirrayotgan odamlardan o‘z bola
larni qanday 
qilib asrab qolishni o‘ylayotgan oq ona bo‘ri
Akbara tasvirlangan. Nihoyat o‘ngdagi 
past burchakda o‘z xo‘jayini bilan asrga tatigulik bir kunni boshidan kechirgan 
Qoranor nomli oq tuya ifodalangan. Rassom Aziza Mamatova yozuvchining mashhur 
qissalarining qahramonlari portretdagi obraz bilan uzoqroq saqlanib qolishini xohladi. 
Badiiy asarga baho berayotganda vaqt ham baholanishi lozim bo‘lgan omilga aylanib 
qoladi. Nafaqat mutaxasislar, balki tomoshabinlarning ham e’tibor markazida bo‘lgan 
va vaqt sinovidan o‘tgan aynan o‘shalar, yoshlar ma’naviy t
arbiyasiga xizmat qiladi.