Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

 Amir Temur va temuriylar 
davridagi buyuk shaxslar obrazlari 
 
XX asr ikkinchi yarmi va XXI asr boshlarida O‘zbekiston madaniyatidagi tas
viriy 
san’atda tasviriy san’at ustalarining mo‘yqalami va dastlariga te
gish
li bo‘l
gan tarixiy 
janrdagi bir qator asarlar paydo bo‘ldi. J.Umarbekov ishlagan “Ongli inson” asari ana 
shularga misol bo‘la oladi (1980). Taniqli hay
kaltarosh Ilhom va Kamol Jabborovlar 
“Suvoriy Amir Temur” bronza hay
kalini ishladilar (1993). Taniqli haykaltarosh 
Jalo
liddin (Ravshan) Mirtojiyev “Alisher Navoiy” bronza haykalini yaratdi, u Moskva 
shahrida o‘r
natildi (2000). Hozirgi kunlarimizda I. va K.Jabborovlar, J.Mirtojiyev, 
K.Rahmatullayev, T.Tojixo‘jayev kabi haykaltaroshlar tasviriy san’atdagi tari
xiy 
janrda 
haykaltaroshlik 
asarlarini 
yaratdilar. 
Bu 
haykaltaroshlik 
asarlari 
mamlakatimizda ko‘pgina shaharlarni bezab turibdi, ular o‘zida tarixiy ha
qiqatni 
jamlagan edi, o‘zbek xalqining badiiy va ma’naviy madaniyatining aj
ralmas qismi 
bo‘lib qoldi. 
Tasviri
y san’at ustalari I. va K.Jabborovlarning haykaltaroshlik asar
lari Toshkent, 
Samarqand, Shahrisabz, Buxoro, Urganch singari shaharlarda o‘r
natildi. Ularni keng 
omma tomosha qilishi mumkin bo‘ldi. Har tomon
lama kamolga yetadigan insonlarni 
badiiy-estetik vosita orqali tarbiyalash I. va K. Jabborovlarning tarixiy asarlarining 
bosh vazifasi hisoblanadi. Ular yangi tarixiy-
tematik va g‘oyaviy mazmun bilan 
yo‘g‘rilgan. Bu asarlar tomosha
binga nafa
qat o‘z xalqi, Vatani o‘tmishi haqida bilim 
beradi, b
alki go‘zallik hissini ham uyg‘otadi.
Suvoriy Amir Temur haykali
130
.
 
Haykaltarosh 
Ilhom 
Jabborov
1970-yillardan buyon faol ijod qilib kelyapti. 
San’atkor 1945 yil 30 iyunda Farg‘ona vodiysidagi Chust 
shahrida tug‘ildi. U 1960 yili 7 yillik maktabni tu
gatgach, 
P.P.Benkov nomidagi rassomlik bilim yurtiga o‘qishga kirdi. 
Bu 
yerda 
haykaltarosh 
F.I.Greshenko 
ustaxonasida 
shug‘ullandi. Rassomlik bilim yur
tini tamomlagandan keyin 
I.Jabborov Namangan dramatik teatrida bir necha yil ishladi va 
1966 yili A.A.Ostrovskiy nomidagi teatr va rassomlik institu-
tining haykaltarosh
lik bo‘
li
miga o‘qishga kirdi. Ilhom 
Jabborov, Leningraddagi I.Ye.Repin nomidagi rassomlik institutida yaxshi tahsil olgan 
va I.Jabborov o‘qiyotgan paytda, O‘zbekistonda taniq
li haykal
tarosh bo‘lib qolgan 
rassom-pedagog Anvar Ahmedov ustaxonasida tahsil oldi. Institutda I.Jabborov 
yaxshigina qalamtasvir maktabini o‘tadi. Tasviriy san’atda qalam tasvir bo‘lajak 
asarning asosini, poydevorini tashkil qiladi. 1971 yili haykaltarosh institutni 
muvaffaqiyatli tamomladi. Bunda tabiiyki, uning ustozlarining katta hissasi bor, ammo 
uning o‘zi ham tabiatan iqtidorli bo‘lganligi uchun tinimsiz mehnat qildi. O‘zbekiston 
tasviriy san’a
tining bu yirik ustasining haykaltaroshlik kompozitsiyalaridagi mavzula-
rning xilma-xilligi shu bilan bo
g‘liq bo‘lishi mumkin.
130
Маматов У.
 
Эпоха Темуридов: проблемы и исследования. / Сборник научных статей: Таниқли ҳайкалтарош –
Илхом Жабборовнинг Амир Темур ҳайкали ҳамда бошқа бадиий ёдгорлик ҳайкаллари хусусида
.
Государственный музей Темуридов при АН РУз. 2014.