Madaniyatida tarixiy janrdagi tasviriy

J.Umarbekov. “Yetti sayyora 
hukmdori”. 1995 yil. Lavha.
 
J.Umarbekovning 
“Yetti 
sayyora hukmdori” asari bu barcha 
talablarga javob beradi. U rassom 
ijodiga mansub bo‘lgan yorqin 
asarlardan biri hisoblanadi. “Ta
niqli 
o‘zbek mahobatchi rassom Chingiz 
Axmarovning 
tasviriy 
san’ati 
J.Umarbekovning uslubiy yo‘nali
-
shini belgilab beruvchi manba bo‘lib 
qoldi. Qadimiy sharq madaniyati 
bilimdoni 
Chingiz 
Axmarov 
shaxsiyati, 
uning 
miniatyuraga 
monand tempera rangtasvirining 
o‘ziga xosligi yosh rassomga ta’sir 
qilmas
ligi mumkin emas edi”
127
. 
J.Umarbekovning “Yetti sayyora 
hukmdori” asarida, nafaqat qabul marosimi ko‘rsatiladi, balki O‘rta Osiyoning o‘rta 
asrlar ruhi va madaniyati ham nomoyon bo‘
ladi. U rassomning ham milliy maktabning 
lisonini, ham G‘arbiy Yev
ropa realistik maktabi usullarini egallaganligidan darak 
beradi. Bu tarixiy asarda nafa
qat hukumdor Amir Temur va uning davri ko‘rsatiladi, 
balki undagi ko‘p
lab personajlarning ruhiyati ifodalab berila
di. O‘rta Osiyo tasviriy 
san’ati xusu
siyat
larini ochib o‘zbek rassomi J.Umarbekovning tarixiy janr
dagi 
asarlaridagi bezakdorlik mohiyatini tushunish imkonini beradi. 
“Yetti sayyora hukmdori” asarida rassomning yevropacha realistik rangtasvir ta’sir 
qilgan ijodining uzluksiz ijodiy jarayoni qonuniyatini tushunish imkonini beradi. 
Umumlashma ramzlar va obrazlar yaratish bilan bog‘liq mu
rakkab vazifa turar edi, 
ammo bu iqtidorli ras
som doim o‘z kompozi
tsion yechimini topa oldi. Uning kompo-
zitsiyadagi ranglar bi
lan bog‘liq izlani
shi mako
niy to‘xtamga kelib taqal
di. 
“J.Umarbekov o‘zgachaligi bilan hayratga soladi, O‘rta Osiyo tabiatiga xos bo‘lgan 
yorqin va iliq ranglardan foy
dalanadi, bu to‘g‘ridan to‘g‘ri aniq kompozi
tsiyada rea-
listik muhitni yara
tadi”
128
. Asarni ishlanishidagi tasviriy lison haqida gap ketganda, 
bunda kompozitsiya uchun bezakdor yuza tanlangan, negaki u Davlat tarix muzeyining 
birinchi qavatidagi xoll devorini bezab turibdi. 
126
Волков Н.Н. Композиция в живописи. –
М.: «Искусство», 1977. с. 11.
127
Умаров А. Проблема искусствознание Узбекистана. –
Т.: «Фан», 1997. с. 174.
128
Умаров А. Проблема искусствознание Узбекистана. –
Т.: «Фан», 1997. с. 174.

---

120 
Ikkinchi qavatda hukmdor Amir Temur va uni
ng davriga bag‘ishlangan ekspo
-
zitsiya bor. Rassom J.Umarbekov asarini
ng tasviriy lisoni ishlanishi tarziga ko‘ra 
avvalgi asarlardan farqlanadi. Uning shakl va rang, kompozitsiyalar bezagi sohasidagi 
ijodiy izlanishlari rassom
ning g‘ayrat bilan int
ilishlari, uning ijodiy individualligiga 
yaqin. “Yetti sayyora hukmdori” asari bunga misol bo‘ladi. O‘zbekiston 
madaniyatidagi tarixiy janrdagi tasviriy san’at asarlarini yaratishda g‘oyaviy
-mavzuiy 
mazmun, kompozitsion, rang va tus to‘xtami muhim rol o‘y
naydi. Shuning uchun ham 
rassomning o‘z asarini yaratish tarixi ha
qidagi hikoyasi shu tarzda batafsil yoritildi.