Madaniyat instituti vahobjon rustamov ssenariynavislik mahorati

II- BOB. MADANIY TADBIRLARNING TURLARIXUSUSI-
YATLARI JIHATDAN SSENARIY YARATISH
2.1.Madaniy tadbirlar turlari va ularni tashkil
etishning spetsifik xususiyatlari jihatdan ssenariy yaratish
Madaniy tadbirlar turlari to‘g ‘risida gap borganda, ma’lum ssenariy 
asosida о‘tkaziladigan barcha tadbirlar majmuini - madaniy tadbirlar 
deyish mumkin. Turli janrlarda tashkil etilgan konsertlar, davra suhbat- 
lari, uchrashuvlar, mavzuli kechalar, viktorina, ya’ni ko‘rik-tanlovlar, 
debat, badiiy-sport tomoshalari, bayramlar va boshqalar madaniy tad­
birlar turlaridir. Ularning ssenariysini yaratishda ham turlari xususiyati- 
dan kelib chiqqan holda yondashish maqsadga muvofiqdir.
Tadbirlaming eng ko‘p tashkil etiladigan turlaridan biri - davra 
suhbatini olaylik. Davra suhbati, rasmiy bo‘lmagan holatda, kichik 
auditoriyalarda, ma’lum bir mavzu atrofida suhbat tariqasida tashkil 
etiladi. Shunga ko‘ra madaniy tadbiming bu turida katta tayyorgar- 
lik ko‘rishga unchalik ham hojat boMmasa kerak. Sababi, bunda bir 
yoki ikki kishi asosan, o ‘sha mavzu bo‘yicha qisqacha ma’lumot be­
radi (yoki ma’mza qilishi ham mumkin) va undan keyin savol-javob 
tariqasida fikrlar almashinib, birgalikda xulosalar chiqariladi. Ma­
salan, “Reproduktiv salomatlik” bo‘yicha o‘tkaziladigan davra suh- 
batiga o ‘sha soha bo‘yicha mutaxassislar taklif etiladi va yosh oila- 
lar yoki qizlar ishtirokida tashkil etiladi. Bunda tashkiliy yoki ijodiy 
ishlarga katta mehnat sarf qilinmasligi ham mumkin. Ya’ni rassom 
chaqirib sahna bezagi, rejissor taklif qilib dastur ketma-ketligini va 
boshqa ishlami amalga oshirish shart emas. Buni har qanday sha- 
roitda, hattoki oddiy sharoitda (kichik auditoriyalarda) ham o‘tkazib 
yuborish mumkin. Lekin tadbirga badiiy va ijodiy jihatdan yonda­
shish tadbiming salmog‘ini oshiradi. Masalan, o‘sha hududga tegishli 
bo‘lgan madaniyat va aholi dam olish markazlarida tashkil etilgan 
havaskorlik kollektivlari ishtirokida shu mavzuga mos repertuarlar- 
dan kiritilsa, tadbir yanada ta’sirchan bo‘lishi mumkin.
72

---

Davra suhbatlarida m a’ruzalar o ‘qish asnosida ham tadbirlar tash­
kil qilinishi mumkin. Turli mavzularda tashkil etiladigan ma’ruza va 
suhbatlar komil insonni shakllantirishda katta samara beradi. Ilmiy 
m a’ruzalar ko‘pincha m a’lum mavzuni ilmiy ravishda yoritishga 
qaratilgan b o iib , aniq auditoriyani qamrab oladi. M a’ruza va suh­
batlar insonlarni ilmli, bilimli qilishga yo‘naltirilgan b o iib , ularni 
umumiy bilimlari doirasini kengaytirishga xizmat qiladi. Og‘zaki, 
davra suhbatlari ham insonlarni bir-biri bilan yaqinlashtiradi, ular­
ni hamjihatlikka undaydi. Ayniqsa, yoshlar bilan о ‘tkaziladigan 
og‘zaki suhbatlar katta samara beradi. Suhbat o‘tkazayotgan 
m a’ruzachi o ‘z tinglovchilari bilan uzluksiz bogianib, yaqin muno- 
sabatda b o iad i. Tinglovchilaming yoshlari va qiziqishlariga qarab, 
zarur masalalami muhokama qilishda ularni ham bevosita jalb etadi. 
M a’ruzachi o ‘zi bayon etayotgan mavzuni ta’sirchan va tushunarli 
b o iish i uchun harakat qiladi. Tarbiyaviy, ilmiy, m a’naviy-ma’rifiy, 
huquqiy, tibbiy, ekologiya kabi yo‘nalishlar bo‘yicha suhbat, savol- 
javoblar bolalarning bilim darajasi, dunyoqarashi va turli sohalar 
bo‘yicha savodini oshirishda o ‘z mahsulini bermay qolmaydi. Un- 
dan tashqari, muhim muammolami hal qilishda, to ‘g ‘ri qaror qa- 
bul qilishlarida ham m a’ruza va davra suhbatlarining roli kattadir. 
Undan tashqari,tashkil etiladigan har qanday tadbir mamlakatda 
olib borilayotgan ijtimoiy-siyosiy jarayonlardagi amalga oshirish 
lozim b o ig a n vazifalami hamda hukumat tomonidan berilgan us- 
tuvor yo‘nalishlarda belgilangan topshiriqlami bajarishga xizmat 
q ilm o g i lozim.
Davra suhbatlari mamlakatimizda boiayotgan ijtimoiy-iqtisodiy, 
siyosiy jarayonlami xalq ommasiga yetkazishda, uning mazmun mo­
hiyatini tushuntirishda katta ahamiyatga ega.
2017-yilning “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” deb 
e ’lon qilinishi xalqimizning manfaatlarini himoya qilishga, uning 
ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan dasturi amal boidi. Hozirgi kun­
da davlatimiz tomonidan ishlab chiqarilayotgan har qanday hujjatlar 
va amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy sohalardagi islohotlar- 
ning asosiy mazmuni ham xalq manfaatlariga xizmat qilishiga qara- 
tilganligi bilan ahamiyatlidir.
73

---

Joylarda olib borilayotgan barcha tadbirlar mamlakatimiz taraq- 
qiyotiga muhim hissa qo‘shish, xalq ehtiyojlarini o‘rganish, mavjud 
muammolar yechimini topish, ijtimoiy-iqtisodiy masalalar, yoshlar 
tarbiyasi, ta’lim tizimidagi islohotlar va boshqa mazmundagi ishlar 
o‘zining amaliy ifodasini topmoqda. Ayniqsa, barkamol avlod tarbi­
yasi bu masalalar ichida eng e’tibor qaratish lozim bo‘lgan muhim 
strategik vazifalardandir.
0 ‘zbekiston davlat san’at va madaniyat instituti ham mazkur ma- 
salaga juda jiddiy e’tibor bergan holda yondashib, talaba yoshlar bilan 
turli mavzudagi ma’naviy-ma’rifiy, tarbiyaviy ishlami amalga oshirib 
kelmoqda. Jumladan, 2017-yil 12-aprel kuni institutning talabalar tu- 
rar joyida istiqomat qiluvchilar bilan o ‘tkazilgan ma’naviy-ma’rifiy 
tadbir fikrimizning dalilidir. 0 ‘zbekiston davlat san’at va madaniyat 
instituti ma’naviy ishlari bo‘yicha prorektori D.Mullajonov boshchi- 
ligida o‘tkazilgan davra suhbati “Hamkorlikning yangi bosqichdagi 
rishtalari” deb nomlangan b o ‘lib, talabalarda katta taassurot qoldirdi. 
Tadbirda “Madaniyat va san’at muassasalarini tashkil etish va boshqa- 
rish” kafedrasi professori M.Bekmurodov tomonidan talaba yoshlar 
uchun tayyorlangan ma’ruza ularning qiziqtirilgan savollariga javob 
bo‘ldi, desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Professor 
M.Bekmurodov 
Respublikamiz 
Prezidenti 
Sh.M.Mirziyoyev tomonidan amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqti­
sodiy islohotlarning mazmun-mohiyatini tushuntirish bilan bir payt- 
da, bu islohotlarning yoshlar tarbiyasiga, axloqiy masalalar hamda 
mamlakatimiz rivojlantirishga qaratilgan Harakatlar stretegiyasida 
belgilangan vazifalami bajarishga oid tushunchalami keng yoritib 
berdi. Bunda m a’naviy-ma’rifiy sohalardagi, madaniyat va san’at so- 
halaridagi o‘z yechimini kutayotgan muammolami hal qilishga qara­
tilgan masalalar haqida fikr almashildi.
Undan tashqari, ma’ruzachining davlatimiz rahbarining shahar, 
viloyatlar va xorij safarlaridan ko‘zda tutgan maqsadlarini ifoda etuv- 
chi faktlar va hujjatlarga asoslangan ma’lumotlari talabalaming savol- 
javobga chorladi va ular o‘zlarini qiziqtirgan savollariga to‘liq javob 
oldilar. Davra suhbati talabalaming faol ishtirokida, bahs munozara va 
savol-javob tariqasida, ularning katta qiziqishlari asosida o‘tdi.
74

---

Bunday suhbatlami tashkil etish har bir tadbir tashkilotchisining 
vazifalaridan eng muhimi bo‘lishi kerak.
Bunday tadbirlarni tashkil etishda ssenariy dasturi, taklifnoma­
lar tayyorlansa kifoya qiladi. Davra suhbatlari aniq mavzu asosida 
muhokamalar asosida, asosan axborot berishga m oijallangan boiib, 
ssenariy yaratishda katta qiyinchiliklar tug‘dirmaydi.
Madaniy tadbirlaming juda ko‘p qoilaniladigan turlaridan biri -