М. З. Тошматов1 1Миллий Тожмот Федерацияси, Фарғона вилояти, Ўзбекистон Муаллиф билан боғланиш учун

“ТОЖМОТ” КОМПЬЮТЕР ЎЙИНИНИНГ СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТ АЛГОРИТМИ
Миллий Тожмот Федерацияси раиси
М.З. ТОШМАТОВ^1
1Миллий Тожмот Федерацияси,
Фарғона вилояти, Ўзбекистон
Муаллиф билан боғланиш учун:
[e-mail]


Аннотация
Ушбу мақолада “Тожмот” математик ақл гимнастика ўйинининг келиб чиқиш тарихи, “Тожмот” компьютер ўйинининг инсонга қарши ўйнай олиш сунъий интеллект алгоритмини ишлаб чиқиш жараёнлари ўрганилган.
Калит сўзлар: Тожмот, сунъий интеллект, математика, алгоритм.
Аннотация
В данной статье исследуется история математической гимнастики разума игры «Тожмот», процесс разработки алгоритма искусственного интеллекта для компьютерной игры «Тожмот» против людей.
Ключевые слова: Тожмот, искусственный интеллект, математика, алгоритм.
Abstract
This article examines the history of the game "Tojmot" mathematical mind gymnastics, the process of developing an artificial intelligence algorithm to play the computer game "Tojmot" against humans.
Keywords: Tojmot, artificial intelligence, mathematics, algorithm.

Бугунги инсонлар ва ахборот-коммуникация технологиялари фаолияти натижасида ҳосил бўлаётган маълумотлар ҳажми, инсонларни ушбу маълумотларни ўзлаштириши, талқин қилиши ва мураккаб қарорларни қабул қилиши қобилиятидан анча устундир. Шу боисдан, катта ҳажмли маълумотларни тўплаш, сақлаш, қайта ишлаш ва тезкор қарорлар қабул қилиш жараёнларини сунъий интеллект асосида амалга оширишга эҳтиёж ортиб бормоқда.

Сунъий интеллект (СИ) - бу тезкор ҳисоблаш муҳитда алгоритмлар яратиш ва қўллаш орқали инсоннинг ақл-идрок жараёнларини тақлид қилиш учун заминдир. Содда қилиб айтганда, сунъий интеллект компьютерларни одам каби ўйлаш ва ечим топишга йўналтирилган технология[1].
Бугунги кунда Ўзбекистонда сунъий интеллектни ривожлантиришва барча тармоқларга кенг жорий этишга катта эътибор қаратилмоқда. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 17 февралдаги “Сунъий интеллект технологияларини жадал жорий этиш учун шарт-шароитлар яратиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4996-сон ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 26 августдаги “Сунъий интеллект технологияларини қўллаш бўйича махсус режимни жорий қилиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-5234-сон қарорлари «Рақамли Ўзбекистон — 2030» Стратегиясига мувофиқ ҳамда сунъий интеллект технологияларини жадал жорий этиш ва уларни мамлакатимизда кенг қўллаш, рақамли маълумотлардан фойдаланиш имкониятини ва уларнинг юқори сифатини таъминлаш, ушбу соҳада малакали кадрлар тайёрлаш учун қулай шарт-шароитлар яратишда муҳим аҳамиятга эга.
Ҳозирги вақтда сунъий интеллект нафақат бизнесда қарорларни қабул қилишнинг асоси ҳисобланади, балки компьютер ўйинларини ишлаб чиқишда ҳам компьютерларни инсонга қарши ўйнашини ташкил этиш учун асос бўлиб, турли компьютер ўйинларида мураккаб ечимлар топишнинг келажаги ҳисобланади. Мисол тариқасида, «крестики-нолики» ўйинида, аксарият одамлар қандай қилиб ютқазмасликни осонлик билан тушуниши мумкин. Ваҳоланки бу ўйинда 255168та ноёб (уникал) харакатлар мавжуд бўлиб, улардан 46080таси дуранг билан тугайди. Шашка ўйинининг буюк чемпиони деб ҳисобланадиган одамлар сони эса анча кам, чунки бу ўйинда 500 x 10¹⁸ ёки 500 квинтиллиондан кўп турли потенциал харакатлар мавжуд. Компьютерлар ушбу комбинацияларни ва ҳаракатларни ҳисоблашда, ҳамда энг яхши ечим топишда ниҳоятда самаралидир[2].
1990 йилларда СИ тараққиётида янги саҳифа очилди. 1997 йилда Deep Blue номли IBM компьютери шахмат бўйича жаҳон чемпиони Гарри Каспаровни енгган тарихдаги илк компьютер бўлди.
Миллий Тожмот ўйини ҳам шахматни севган, турнир ва мусобақаларда юқори натижаларга эришган Манолит Тошматов томонидан чуқур таҳлиллар асосида 2012 йилда яратилган, бўлиб, ихтирочи ақл гимнастикаси сифатида шахматдан фарқ қиладиган ўйин яратиш устида узоқ вақт ишлади. Унинг фикрича яратиладиган ўйин янгича кўринишда, янгича доскада, янгича катакларда, янгича фигураларда, янгича юриш йўналишларида ва турли комбинацияларда юришлар амалга ошириладиган бўлиши керак эди. Нихоят 7 йиллик изланишлардан сўнг 2012 йилда “ТОЖМОТ” номли янги ақл гимнастикаси ўйини яратилди.[3]
Тожмот ўйинида рақамлар кўринишидаги фигуралар иштирок этади. Тожмот ўйинидан ташқари ушбу 89 та катакларда оддий шашка ўйнига ўхшаш лекин, шашка ўйинидан юриш йўллари фарқли ва ўзига хос қизиқарли томонларини ўз ичига олган бошқача ўйин услублари ҳам мавжуддир. Тожмот шашкаси 35 та фақат оқ катакларда ўйналади.
Ўйин қоидалари барча ёшдагилар учун содда ва тушунарли қилиб ишлаб чиқилган бўлиб, қуйида келтирилган: