M. Y. Ayupova

Yordamchi maktabda yozma nutqning buzilishlarini to ‘g ‘rilash bo‘yicha
logopedik ishlarning о ‘ziga xos tomonlari
Aqli zaif o'quvchilarda yozm a nutqdagi buzilishlarni bartaraf etishda 
oliy nerv fa o liy a tin in g o 'z ig a xos to m o n la rin i, aqli z a if b o lalarn i 
psixopatologik o'ziga xosiiklarini ham hisobga olish zarur.
S hu m u n o s a b a t b ila n y o rd a m c h i m a k ta b d a o 'q is h va y o zuv
buzilishlarini korreksiyalash (to 'g 'rila sh ), idrok qilish faoliyatining, 
qiyoslashning, analiz va sintezning rivojlanishi bilan uzviy bog'langan 
bo'lishi kerak. M asalan, fonetik jih a td a n yaqin b o 'lg an tovushlarni 
qiyoslashdan keng foydalaniladi (akustik, artikulator - akustik, disgrafiya, 
fonem atik disleksiya), shuningdek, gap qurilishining analizi, so 'znin g 
tovush b o 'g 'in strukturasining analizi va ko'rish analizi — sintezidan 
ham keng foydalaniladi.
Yordam chi m aktabda yozm a nutq buzilishlarini b artaraf qilishda turli 
psixik funksiyalarni, eng kichik shakllaridan b osh lab , rivojlantirish 
zamriyati tug'iladi. Xususan, fonematik analiz va sintezning rivojlantirilishi 
unli tovushni boshqalari doirasida ajratib ko'rsatishdan boshlanadi. O 'qish 
va yozuvdagi buzilishlarni bartaraf qilish, og'zaki nutq buzilishlarini sistema 
sifatida to 'g'rilash bilan uzviy bog'Iiq ravishda o'tkaziladi.
Aqli zaif o'quvchilarning o'qishdagi buzilishlari 1-sinfdayoq, ya’ni 
yozuv jarayonining 2-sinfdagi buzilishlaridan oldin nam oyon bo'ladi. 
B uni aq li z a if b o la la r d a o 'q is h ja ra y o n ig a q a r a g a n d a k e c h ro q
o'zlashtiriladigan yozuv jarayonining m urakkabligi bilan tush un tirish 
m um kin. Shu sababli yordam chi m aktabda logopedik ishni o'qishdagi 
buzilishlarni to 'g 'rilash d a n boshlash lozim. Bir vaqtning o 'zid a disgrafiya 
profilaktikasini am alga oshirib borish zarur, chunki, disgrafiya bilan 
dileksiya m exanizm i k o 'p tom o ndan bir-biriga o'xshash.
Shunday qilib, yordam chi m aktabda logopedik ishlar ko'plab o'ziga 
xosliklar bilan xarakterlanadi, bular oliy nerv faoliyati, aqli zaif bolalarning 
psixologik o'ziga xos tom onlari, shuningdek, bu bolalarda n uqsonlar 
strukturasi, m exanizm lari, sim ptom atikalaridan kelib chiqadi.