M. Y. Ayupova

t
tovushi talaffu zid a 
ovozning erkin chiqishi kuzatiladi. 
T
tovushini hosil qilish uchun lablarni 
kulgi holatiga keltirib, til uchini tishlar orasidan biroz tashqariga chiqarib 
"tuflash"ga o'xshash harakat qilish kerak.
Yangi fon em alarni n u tq d a b o r b o ig a n tovush lard an hosil qilish 
maqsadga muvofiq, chunki bunda tovush hosil b o iish i zo ‘riqishsiz kechadi 
va b o ‘g‘in, so ‘zlarda oson m ustahkam landi.
Rinolaliyada 
к
tovushi um um an b o im a y d i yoki boshqa tovush bilan 
almashtiriladi. A" tovushi asosan ta -ta -ta b o ‘g ‘inlari talaffuz qilish bilan bir 
vaqtda til uchi shpatel yordam ida bosilib biroz ichkariga itariladi. Bunda 
til orqaga surilgan sari "ta" b o ‘g ‘ini aw al -tya, so‘ng -kya va nihoyat -ka 
bo ‘g‘iniga aylanadi. Keyinchalik mexanik yordamdan butunlay voz kechadi.
Tug‘m a tanglay yoriqliklarida frikativ tovushlar ko‘p hollarda faringial 
usul orqali shakllantiriladi. Bunda o g iz orqali chiqarilayotgan yo‘naltirilgan 
havo oqimi alohida o ‘rin tutadi. Biroq burun orqali havo chiqishi hollarida 
hali tovushlarni korreksiyalash m um kin, lekin bunda tovush kuchsiz chiqadi.
A.B. Ippalitova (1955) fikricha, frikativ undoshlardan 
f
tovushini 
nutqga q o ‘yish oson kechadi. Buning uchun bem o r instruksiya asosida 
yoki m exanik usul yordam ida pastki labni tepa tishlarga yaqinlashtiradi 
va unga puflaydi.
S
tovushi, o d atd a, a n ’anaviy usullar yordam ida korreksiyalanadi. 
Bunda b em or paxtaga puflash, til uchiga puflashga o ‘rgatiladi.
S irg 'a lu v c h i to v u sh la rn i t o ‘g ‘rilash d ag i q iy in c h ilik la r u la rn in g
murakkab artikulatsiya holatiga b og iiq . Tishlarning bir-biriga yaqinlashuvi 
quruv nazoratini qiyinlashtiradi. Sirg‘aluvchilarning artikulatsiyasining 
barcha tarkibiy qism ini alohida-alohida o ‘rgatish kerak (lab, til holatlari, 
havao oqim ining y o ‘nalishi va h.k.).
Sh
to v u sh in i n u tq g a q o ‘yishda tiln i "kosacha" sh a k lid a tep ag a 
ko‘tarishiga o ‘rgatishga uzoq vaqt ketadi. Shuningdek, tilni o g iz ichida 
"kosacha" shakli keltirish bilan bir vaqtda havo oqim ini tepaga y o ‘naltirish 
qiyinchilik bilan kechadi. Bolalar havo oqimini tepaga yo‘naltirish o ‘miga 
k o ‘pincha b u ru n orqali nafas chiqaradilar.
Agar bola taqlid orqali