M. Y. Ayupova



Download 16,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/289
Sana21.05.2022
Hajmi16,96 Mb.
#605768
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   289
Bog'liq
Logopediya Ayupova M.

S, z, sh, 
r
to v u s h la r ta la f f u z id a g i k a m c h ilik la r n i tu z a t is h b o 'y i c h a
o 'tk a z ila d ig a n m a s h g 'u lo tla r u c h u n m a s h g 'u lo t reja m a tn in i yozing.
10. M ax su s b o la la r b o g 'c h a s id a lo g o p ed m a s h g 'u lo tin i k u z a tin g va ta h lil 
qiling.
Tayanch tushunchalar:
1. D islaliy a (g re k c h a d is -q is m a n , la lia - n u tq ) — n u tq n in g q is m a n b u z ilish i.
2. G a m m a ts iz m (g re k c h a g a m m a
g
h a rfin in g n o m i) — 
G
to v u sh i ta la ffu z id a g i 
k a m c h ilik .
3. K a p p a tsiz m (g re k c h a k a p p a — 
К
h a rfin in g n o m i) — 
К
to v u sh i talaffu
zid ag i k am ch ilik .
4.
L am b d atizm (g rekcha lam b d a — 
L
h a rfin in g n o m i) — 
L
tov u sh i talaffuzdagi 
k a m c h ilik .
5. P ro g e n iy a (g rek ch a p g o g e n u s - p astk i ja g ') - p astk i ja g 'n in g o ld in g a
c h iq ish i.
6. P ro g n a tiy a (g rek ch a p ro g n a th a s - y u q o ri ja g ‘) - y u q o ri ja g 'n in g o ld in g a
c h i-q ish i.
7. R o ta tsiz m (g re k c h a rh o ta c is m is - P o h a rfin in g n o m in i b ild ira d i) - r 
to v u sh i talaffu zid ag i k am ch ilik .
8. S ig m a tiz m (g re k c h a sig m a -
S
h a rfin in g n o m in i b ild ira d i) - s irg 'a lu v c h i 
v a s h o v q in li to v u s h la r ta la ffu z id a g i k a m c h ilik .
107


Ю-ВОВ. RINOLALIYA

Rinolaliya (grekcha so‘zdan olingan b o iib , rhinos — burun, lalia — 
nutq) nutq apparatining anatom ik va fiziologik kamchiliklari sababli ovoz 
tembri va tovushlar talaffuzidagi buzilishdir. Rinolaliyani o ‘rganish tarixi 
juda uzoq va mashaqqatli y o in i bosib o ‘tdi. M uammoni o'rganishda 
shifokorlar, psixologlar, defektologlar o ‘zlarining katta hissalarini 
qo‘shdilar.
Lab va tanglay yoriqlari bilan izohlanadigan rinolaliya tibbiyot va 
logopediyaning turli tarmoqlari uchun xirurg-stomatologlar, ortodontlar, 
psixonevrologlar, logopedlar uchun muammo, ahamiyatga molik o'iganish 
obyekti, predmeti hisoblangan.
Rinolaliya bo'yicha dastlabki ilmiy ishlar shifokorlar tom onidan 
yozilgandir. Ularning harakatlari tanglay bo'rtm asini to'liq tiklashga 
qaratilgan edi, qayta hosil qilingan tanglay pardasi yetarli darajada uzun 
va harakatchan bo'lishi va halqumning orqa devori uchun birika olishi 
lozim. Bu samaraga erishish nutqdagi manqalikni yo'qotishga imkoniyat 
yaratadi yoki uni bartaraf qiladi.
N.I. Pirogov (1844), N.V. Voronsovskiy (1875), P. Subbotin (1895), 
М. I. Paykin (1996) o'zlarining ishlarida operativtadbirlarta’sirida tanglay 
razm eri qay d a ra jad a o 'z g a ris h i, tan g la y ra z m e rla rin in g qaysi 
ko'rsatkichlari manqalanishdagi logoterapiyaga yaxshi ta ’sir ko'rsatishi 
kabi masalalarni muhokama qilganlar.
N .I. Pirogovning shogirdi N.V. Voronsovskiy 1870-yilda normal 
nutqni tiklash yoiida uranoplastika qilish orqali oldinga bir qadam qo'yildi 
deb t a ’kidlagan. U n in g fik ric h a , u ra n o p la stik a d a n keyin ham
m anqalanishni saqlanib qolishining sababi yum shoq tanglayning 
ikkilamchi qisqarishi, harakatchanligining yetishmovchiligidir. Lekin, 
uning fikricha talaffuzdagi nuqsonlarni har kuni mashq qilish orqali 
korreksiyalashda nutq sekin-asta tushunarli bo'la boshlaydi.
Jarrohlar tomonidan og'iz bo'shlig'idagi anatomik defektni bartaraf 
qilish bo'yicha sezilarli ijobiy ishlar qilinganligiga qaramay, ulardan hech 
biri jarrohlik muolajasi yordamida nutqni fonetik yo'nalishida shakl­
lantirish bo'yicha ijobiy natijalarga erisha oladi. Urnoplastika rinolaliklar 
nutqidagi nazal talaflfuzni o'z-o'zidan bartaraf qilmaydi, deb e ’tirof etiladi. 
A. A. Limbergning ko'rsatishicha, xirurg mavjud yorug'likli deformatsiyani 
davolash va bartaraf etishdagi ishda o'zining zimmasiga tushadigan vazifani 
aniq tasaw ur qilish kerak bo'ladi. Xirurgik davolashning vazifasi — 
mumkin qadar zararlangan organlarni, ular faoliyatini buzmasdan, shakl 
va kattaligini to'liq qayta tiklashdir.
Chet el mutaxassislari rinolaliyani o'rganish va logoterapiyaning 
rivojlanishiga katta hissa qo'shdilar.
Lem one, M akuen, Kez va boshqalar (XX asr boshi) tanglay
108


yoruqliklarini jarrohlik tom onidan davolashni takomillashti rdilar va har 
doimo jarrohlik aralashuviga ko‘ra ta ’lim jarayoni o ‘smir va katta yoshdagi 
kishilarga nutqdagi manqalanishni bartaraf etishda katta imkon yaratadi, 
deb ta ’kidlaganlar.
Nuqson mohiyatini va uni bartaraf etish imkoniyatlarini tibbiy va 
pedagogik hamda tibbiy tom ondan o ‘rganish ochiq manqalanishda nutq 
buzilishlarini bartaraf etuvchi pedagogik metodlarda ikki yo‘nalish vujudga 
keldi.
Ularning 

Download 16,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   289




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish