M. Y. Ayupova

Eng avvalo nutq to ‘liq rivojlanmaganligini nutq shakllanishi tempining
sekinlashuvidan farqlash lozim. Bunday zaruriyat asosan kichik maktabgacha
yoshda, qachonki nutq rivojlanshining kechikishi va uning rivojlanish tempini
sekinlashuvi aniqlanganda yuzaga keladi. Bu hollar birmuncha to ‘g ‘ri
farqlash t a ’limiy logopedik t a ’sir jarayonida amalga oshiriladi. Muhim
diagnostik mezonlardan biri, bola tomonidan ona tilidagi grammatik
normalami о ‘zlashtirish imkoniyati hisoblanadi. Yuqorida ta ’kidlanganidek,
nutqiy rivojlanishning birinchi darajasida, nutqning to ‘liq rivojlanmaganligiga
ega bola so ‘zlarning grammatik о ‘zgarishlarini deyarli butunlay tushunmaydi.
Nutqiy rivojlanish tempining sekinlashuvida bola о ‘ziga qaratilgan nutqni,
shu jumladan so ‘zlarning grammatik о ‘zgarishlari ahamiyatini ко ‘pincha
yetarli darajada yaxshi tushunadi; ular o'xshash jaranglovchi s o ‘zlar
ahamiyatini tushunishda xato qilmaydilar. Nutqiy rivojlanish tempining
sekinlashuvida nutq tiklanishi jarayonida s o ‘z tarkibi buzilishlari va
agrammatizm uchramaydi. Nutqi to ‘liq rivojlanmagan bolalar uchun bu
xarakterli va turg‘un hoi hisoblanadi.
S h unday qilib, nutq iy rivojlanish sekinlashuvida b o la nu tq in ing
rivojlanishi norm al nu tq rivojlanishidan faqat o 'zin in g tem plari bilan 
farq qiladi. Im pressiv va ekspressiv nutqdagi leksik-gram m atik tarkib 
shakllanishining qonuniyatlari norm al ontogenezdan farq qilmaydi. Nutqiy 
rivojlanishi sekinlashgan bolalarning gram m atik tizim ini q o ‘llashi xarakteri 
norm al bolaning (kichikroq yoshli) nutqiy rivojlanish darajasiga mos 
keladi. N utqiy rivojlanishi sekinlashgan bolalar til um um lashm alarini 
m ustaqil egallash qobiliyatiga egadirlar, nutqi to 'liq rivojlanm agan bolalar 
esa egallay olmaydilar.