M. Y. Ayupova

Korreksion ishning birinchi davrida olib boriladigan logopedik ishlar
mazmuni
F onetik-fonem atik n u tq rivojlanm aganligini b arta raf etishda olib 
boriladigan korreksion ishning birinchi davrini tayyorlov davri deb ham
nom lash m um kin. Bu davrda olib boriladigan ishlar quyidagilarni o 'z
ichiga oladi: artikulatsion apparat harakatchanligini rivojlantirish ; to 'g 'ri 
talaffuz qilinadigan tovushlarni aniqlash; tovushlarni n utqq a q o'yish; 
eshituv idrokini rivojlantirish, tovushlar differensiatsiyasi ustida ishlash 
so 'z va b o 'g 'in ichidan tovushni ajratish.
N u tq n in g to v u sh to m o n i s h a k lla n is h id a fa q a tg in a a r tik u la to r
m otorikaning efferent zvenosining shakllanganligi em as, balki nutqiy 
sezgilar-kinesteziyalar ham m uhim ahamiyat kasb etadi. N.I Jinkin qaytish 
reaksiyasining bo'lm asligi nutqiy organlar harakati mashqlari uch un tajriba 
t o 'p l a n i s h in i t o 'x ta d i d e b t a ’k id la g a n . Q a y tish r e a k s iy a la rin in g
(k in e ste z iy a ) k u ch a y ish i n u tq n in g o 'z la s h tiris h n i te z la s h tira d i va 
yengillashtiradi.
H arakat-kinestetik aloqalarni rivojlantirish uchun tovush talaffuzi 
v a q tid a a rtik u la to r o rg a n la r h o la tin i aniqlo v ch i m axsus m a s h q la r 
bajartiriladi. M ashqlarni bajarish jarayonida bolalarning diqqati d o im o
kinestetik sezgilarga qaratiladi.
A rtikulator harakatlarning kinestetik asosini shakllantirish turli xil 
m ashqlarni bajarish jarayonida am alga oshiriladi, lablar holatini aniqlash, 
til uchi to r va kengligini ajratish va h.k.
A rtik u la tsio n ap p a ra t h a ra k a tc h a n lig in i sh ak llan tirish b o 'y ic h a
logopedik ishlar quyidagilarni o 'z ichiga oladi:
1. A rtikulator m otorikani rivojlantirish uchun h arak atlar hajm ini 
k o 'p a y t i r i s h g a y o 'n a l t i r i l g a n , a r t i k u l a t s i o n a p p a r a t o r g a n l a r i
harakatchanligini, kuchini, aniq harakatini, artikulator organni kerakli 
h o la td a ushlab tu ra olish k o 'n ik m a la rin i rivojlantirishga oid sta tik
m ashqlar.
2. B ir vaqtda va k etm a-k et bajarilayotgan h arak atlar ja ra y o n id a
dinam ik koordinatsiyani rivojlantiruvchi mashqlar.
467

---