M. Y. Ayupova

Duduqlanish sabablari
B ungacha Xd. Laguzen (1838) ham besam aralik, uyat, q o ‘rquv, 
g ‘azab, dahshatga tushish, boshning qattiq lat yeyishi, o g i r kasallanish, 
o ta-o n a n in g n o to ‘g ‘ri nutqiga taqlid qilishni duduqlanish sabablariga 
q o ‘shgan edi. I.A. Sikorskiy (1989) ning birinchi b o iib t a ’kidlashicha,, 
duduqlanish bolalar yoshiga xosdir. C hunki bu davrda nutq rivojlanishi 
tugallanm agan b o ia d i. U irsiyatga m uhim aham iyat berdi, bunda nim jon 
bolalarda nutq m exanizm lari m uvozanatini buzadigan boshqacha ruhiy 
va biologik sabablarni (qo'rquv, lat yeyish, yuqum li kasalliklar, taqlid 
qilish) shartli ravishda hisobga oldi. G .D . N etkachyov (1909) duduqlanish 
sabablarini bolaning oilada n o to ‘g ‘ri uslubda tarbiyalanishidan qidirdi va 
q a ttiq q o ilik bilan ham da erkalatib tarbiyalash zararli deb hisobladi.
C h et ellik tadqiqotchilar duduq lanishning kelib chiqish sabablari 
bolalarni noto‘g‘ri tarbiyalash, deb ko'rsatadilar (A. Sherven, 1908); yuqumli 
kasalliklarning oqibatida a ’zolarning astenizatsiyalashuvi (A. G utsm an, 
1910); tili chuchuklik, taqlid qilish, infeksiya, yiqilish, q o ‘rqish, o'qitish 
paytidagi chapaqaylik deb belgilashdi (T. Beifsher, 1912; E. Freshels, 1931).
S hu nday qilib, d u duqlanish etiolo g iy asid a ekzogen va en do gen
om illarning jam i qayd qilinadi (V.A. Gilyarovskiy, M .Ye. Xvatsev, I.A. 
Vlasova, N .I. Krasnogorskiy, N .I. Tyapugin, M. Z eem an va boshqalar).
Hozirgi vaqtda duduqlanish sabablarini ikki guruhga: moyillik sababi 
(”negiz"ga) va keltirib chiqaruvchi sababga ("turtki'ga) ajratish m um kin. 
B unda ayrim etnologik om illar duduqlanishni rivojlantirishi va uni keltirib 
chiqarishi ham m um kin.
327

---

Moyillik sabablariga quyidagilar kiradi: 
\
- ota-onalarning nevropatik kasallanishi 
(markaziy nerv sistemasining 
faoliyatini bo'shash tiruvchi yoki izdan chiqaruvchi nerv kasalliklari, 
yuqumli va jism oniy kasalliklar);