M. Y. Ayupova

m, p
— portlovchi; 
s —
sirg'aluvchi; affrikatlar esa 
murakkab tovushlardir.
Agar bem or so'zni talaffuz qilayotganda adashsa, logoped undan 
baland tovushda talaffuz qilishni talab qilmasligi kerak. Bem orni so'z 
shivirlab talaffuz qilganda ham to 'g 'ri aytilganiga ishontirm oq lozim. Bu 
b e m o r n in g m a s h g 'u lo t d a n d iq q in a fa s b o 'l i s h i n i b a r t a r a f e tib , 
m ashg'ulotdan m ashg'ulotga tobora qiziqtirib so'zlarni erkin qo'rqm asdan 
va to 'g 'ri talaffuz qilishni t a ’minlaydi. Bemorga, ayniqsa, b o'g'inlarga 
bo'lingan so'zlarni o'qish va logoped tom onidan o'qilgan so'zlarni tinglash 
katta yordam beradi.
Afferent m otor afaziya yengil darajada nam oyon bo'lganda defektlarni 
yengish uchun rasmlarga qarab bayon yozish, badiiy asarlarning sujetini 
og'zaki va yozm a bayon qilish, she’r o 'q ish , qaram a-qarshi tovushli 
b o 'g 'in larn i o'qish, ketm a-ket kelgan undosh tovushli so'zlarni o'qish, 
bem orning kasbiy lug'atidagi so'zlarni o'qish kabilarda foydalaniladi.
O d a td a , affere n t m o to r afaziy ad a b e m o rd a ek spressiv n u tq n i 
p rogram m alashtiruvchi old nutq bo 'lim larin in g saqlanishi natijasida 
mavjud deb hisoblanadi, lekin nutqning artikular to m o n i burilishi keng 
bayon qilish im koniyatini cheklab qo'ygandek bo'ladi. H atto "toza", o 'rta
darajadagi afferent m otor afaziya hollarida ham so'zlarni tanlash, fazoviy 
abstraksiya bilan bog'Iiq bo'lgan kelishiklardan foydalanish qiyinchiliklari 
tez-tez uchrab turadi.
Logoped dialog nutqini tiklagandan so'ng m onolog nutqni tiklashga 
o'tadi. Bundan asosiy maqsad bem orda keng og'zaki va yozm a bayon 
qilishni rivojlantirishdir. Afferent m otor afaziyali bem orlar rasmga qarab 
gap tuzishni nisbatan tezroq o'rganib oladilar. Logoped so'z tarkibini tovush- 
h arf analizi o'rnatilgach, bem orni rasmga qarab og'zaki gap tuzishdan 
yozmasiga o'tadi. Artikulatsion apparat apraksiyasi q o'pol ko'rinishda 
bo'lganda og'zaki nutq yozm a nutqqa oqsoqlanadi. Bunday hollarda yozma 
nutq og'zaki nutqning tiklanishiga asos bo'lib xizmat qiladi.
O g'zaki va yozm a nutqda sifatdoshlardan, fe’llardan, kelishiklardan 
foydalanishda qiynalish kabi paragram m atizm lar uchraydi. Buning oldini 
olish u ch u n bem o rd a ham nutq paydo b o 'lm ag an vaqtdayoq unga 
fe’llarning, o'rindoshlarning, sifatdoshlam ing m a’nosi va ulardan qanday 
qilib foydalanish tushuntiriladi.
Afferent m otor afaziyasi bilan xastalangan, odatda, fantaziyani, yum or 
hissiyotini saqlab qolgan b o 'ladilar va bular yozishda, so'ng ra og'zaki 
bayon qilishda yaqqol sezilib turadi.