M. Y. Ayupova

m
va v tovushlari ustida ish olib boriladi. Jarangli 
tovushlar jarangsiz tovushlarga qaraganda sustroq hosil bo'ladi. 
M
va v 
tovushlar bu holatlarni yum shatishga yordam beradi.
S o f afferent m o to r afaziya ju d a kam uchraydi. Bunday bem orlarda 
bir tovushdan ikkinchi tovushga o 'tish d a qiyinchiliklar bo'ladi. Dastlabki 
2—3 m ashg'ulotda a, u, m tovushlaridan tashkil topgan b o 'g 'in va so'zlarni 
qayta-qayta o'qish lozim . A m -am , au-ua, au, ua, am , um bo 'g 'in larin i, 
"am m a" so'zlarini qayta-qayta o'qish bir tovushdan ikkinchisiga o 'tish
im koniyatlarini kuchaytiradi. Logoped birinchi m ashg'ulotdayoq bunday 
m ashqlar keyingi ishlarga yordam berishini bem orlarga tushuntirishi lozim.
Ktovushi bilan bir vaqtning o'zida 
о
tovushi hosil qilinadi. Bu tovushlar 
a va и
tovushlariga qaram a-qarshi qo'yilib, k o'pincha u tovushi bilan 
ara la sh ib k etad i. U shbu to v u sh larn i differensiatsiy asi n afaq at shu 
tovushlarni eshitib idrok etish bilan chegaralanm asdan, balki ko'ruv orqali
281

---

ham idrok etish m aqsadga m uvofiq hisoblanadi. Tovushlar so‘zlar orqali 
m ustahkam lanadi.
4, 
5-m ashg‘u lotlarda jarangsiz til oldi undosh / tovush hosil qilinadi. 
Tovush "ta-ta", "tut", "ti-ti", b o ‘g ‘in va so 'zlar orqali m ustahkam lanadi. 
S o'zlardan dastlab sodda, oddiy gaplar tuziladi. B em or so'zlarni talaffuz 
qilishda qiynaladi. Bu vaqtda so'zlarni b o 'g 'in lab talaffuz etish tavsiya 
etiladi.
Keyingi tovush / tovushga kontrast bo'lgan 
5
tovushi ustida ishlash. 
S
tovushi nutqqa q o 'y ilg an d an so 'n g sut, suv, sust kabi so 'z la r ustida 
ishlanadi. Bu so'zlarni talaffuz qilishda bem or artikulatsion qiyinchiliklarni 
yengishi lozim.
K eyingi m a sh g 'u lo tla rd a b e m o r n u tq ig a yangi to v u sh la r bilan
birgalikda shu tovushlar ishtirok etgan so'zlar va so'zlar yordam ida tuzilgan 
gaplar kiritiladi. M ashg'ulotlarda imkoni boricha yopiq b o 'g 'in lar, yopiq 
bo 'g 'in li so'zlarni talaffuziga e ’tib o r berm oq lozim.