M. V. Lomonosovning Atom-malekulyar talimotini tushuntiring

Donor-akseptor bogʻ, koordi natsion bogʻ — kimyoviy (kovalent) bogʻning bir turi. D.-a. b. bir atom (donor)ning bir juft elektroniga boshqa atom (akseptor)ning boʻsh (toʻlmagan) elektron qavati toʻgʻri kelganda sodir boʻladi. Bu bogʻlanishda ham elektronlar ikki atom uchun umumiy boʻladi. Ammiak bilan vodorod ioni (proton) ning oʻzaro taʼsiri natijasida ammoniy ioni hosil boʻlishi bunga yaqqol misoldir. Ushbu reaksiya pirovardida toʻrtinchi kovalent bogʻ N—N hosil boʻladi. Ammoniy ionidagi barcha N—N bogʻlar oʻzaro teng kuchlidir. Bu holda ammiak molekulasi — donor, proton — akseptor (yana q. Kimyoviy bogʻ). NH₃ + H­⁺ NH

21 Vadarod bog’lanish . Ichkimalekulyar va malekulalararo vadarod bog’lanishga misol keltiring.

 Vodorod atomi  yuqori elektromanfiylikka ega bo’lgan atomlar F, O,  N, Cl, S lar bilan bog’langan molekulalar orasida yuzaga keladigan bog’lanish  vodorod bog’lanish  deyiladi.  Bunday molekulalarda umumiy elektron juft lektromanfiyligi yuqori bo’lgan atom  tomonga kuchli siljiganligi tufayli, vodorodning musbat zaryadi kichik hajmda to’planib,  proton boshqa atom yoki ionning  bo’linmagan  elektron jufti bilan o’zaro ta’sirlashadi va uni umumlashtirib oladi. Natijada vodorod bog’ yuzaga keladi. H2 bog’lanish 2 ga bo’linadi: 1) ichki malekulyar : CH2 – CH2 2) malekulalararo : H2O

OH --- OH

22 Metall bog’lanish. Metallarning o’ziga xos xususiyatlari.

Metall bogʻ — kimyoviy bogʻning bir turi, metallning kristall panjara tugunlarida (uchlarida) joylashgan musbat zaryadli ionlar bilan elektron gaz (valent elektron)ning oʻzaro taʼsiri natijasida yuzaga keladi. Metallar oʻziga xos eng muhim fizikkimyoviy xossalari bilan boshqa oddiy va murakkab moddalardan farq qiladi. Bu xossalar faqat metallargagina mansub boʻlgan metall boglanish mavjudligi tufayli namoyon boʻladi. Metall atomida valent elektronlar soni oz, lekin elektronlar bilan toʻlmagan orbitallar koʻp. Valent elektronlar metall atomining yadrosi bilan ancha boʻsh bogʻlanganligi sababli kristall panjara ichida erkin harakat qiladi. Bu elektronlar harakati gaz qonunlariga boʻysunganligi uchun ularni elektron gaz deb ataladi. Demak, nisbatan ancha kam miqdordagi valent elektronlar koʻp miqdordagi metall ionlarini oʻzaro bogʻlab turadi. Metall bogʻ metallar, metall qotishmalari va intermetall birikmalar uchun tavsifli boʻlib, nafaqat ularning qattiq kristallarida, balki suyuq va amorf holatlarida ham saqlanib qoladi.^[1]

Metallar nisbatan og‘ir, yarqiroq bo‘lib, shaffoflik xususiyati yo‘q. Metallar mustahkam, lekin ularning shaklini bolg‘alab ishlov berish yoki, chig‘irlash orqali o‘zgartirish,shuningdek, eritish va payvandlash mumkin. Metallar yaxshigina elektr va issiqlik o‘tkazuvchanlik xususiyatiga ega. Buning barchasi uchun ular metall bog‘lanishlardan minnatdor bo‘lishlari kerak. Bu bog‘lanishning tabiati shundaki, metallardagi har bir atom, o‘z atrofida ko‘p miqdordagi xuddi o‘zi kabi atomlar bilan o‘ralgan. Ulardan har biri tashqi elektron qavatida oz sondagi elektronlargagina ega bo‘lib, bu elektron qavatlar shunday to‘soladiki, arang tutib turiladigan tashqi elektronlarni biror bir atomga bog‘lashning iloji bo‘lmaydi. Atomlar, to‘g‘rirog‘i ionlar o‘z joyida qolayotgan vaqtda, "elektron gazlari" ionlar orasida erkin harakatlanib, ularni o‘zaro bog‘laydi.

23 kavalent bog’lanish energiyasi va bog’ uzunligi

24 Kovalent bog’lanishning xossalari.

•