M uxtor xudo yq ulov jurnalistikaga

в
рамках обмена информации» kitoblarining 
nashr etilganligini bildiradi va bu ilmiy mahsulotlarning jurnalistika 
fanining rivoji uchun zarur xizmatni bajarishini ta’kidlaydi. Gazetaning 
shu yil 36-sonida «Voizga yordam» sarlavhasi ostida berilgan axboriy 
taqrizda ham Respublika M a’naviyat markazi tomonidan ilm iy-targibot 
olib boruvchilarga yordam beruvchi bir turkum kitoblar nashr etilganligi 
bildiriladi va ulaming mazmuni qisqacha bayon etiladi. « 0 ‘zbekiston 
adabiyoti va san’ati» gazetasida berib borilayotgan taqrizlar orasida ham 
qisqa - axboriy taqrizlar uchrab turadi. Masalan, gazetaning 2005-yil 12 -
avgust sonidan joy olgan «Doimiy hamroh» rukni ostida berilgan ikki 
axboriy taqrizda yozuvchi N.Jaloliddinning «Erkagi bor uy» hikoyalar 
to'plam i va tadqiqotchi N.Afoqovaning «Jadid she’riyati poetikasi» 
kitoblarining nashr etilganligi m aiu m qilinadi. M uallif Q.Qayumov bu 
kitoblarning mazmuni, tuzilishi va ahamiyati haqida qisqacha m aium ot 
berib o iad i.
Aksariyat taqrizlar tahliliy b o iib , ular o cz xususiyatlari bilan 
maqolaga yaqin turadi. Y a’ni, taqrizda ham xuddi maqoladagi kabi tahliliy 
mushohada yuritiladi, ayrim fiferlar oldinga suriladi, xulosalar chiqariladi. 
Ilmiy taqrizlarda ilmiy, adabiy-badiiy taqrizlarda adabiy-badiiy, san’at 
turlariga bagishlangan taqrizlarda esa o ‘sha san’atga doir tushunchalar
238

---

asosida fikr-mulohaza yuritiladi. Ammo barcha taqrizlarga xos b o ig a n
narsa uning publitsistik tomonidir. Y a’ni, taqriz etilayotgan mazkur 
asarning ijtimoiy ahamiyati taqrizda asosiy o ‘rinm egallashi lozim. Ayrim 
taqrizlarda maqoladan tashqari - ochiq xat, sharh kabi janrlardan ham 
foydalanish mumkin.
« 0 ‘zbekiston adabiyoti va san’ati» gazetasining 2004-yil 29-oktyabr 
sonida adabiyotshunos olim B.Qosimovning «C ho ip on haqida roman» 
deb nomlanuvchi taqrizi e io n qilingan. Unda taniqli adabiyotshunos olim 
N.Karimovning «C hoipon» deb nomlanuvchi romani haqida fikrlar 
bildiriladi. Taqriz tahlilning chuqurligi va qamrovning kengligi bilan 
ajralib turadi. M uallif asarga uning g ‘oyaviy y o ‘nalishi, ruhi, yozilish 
mahoratiga umuman ijobiy baho bergani holda ayrim muhim faktlar va 
voqealar, ularning haqqoniyligi, romanda qanday foydalanganilganligi 
haqida ham o ‘z fikrlarini bildiradi. Mazkur taqrizni ilmiy-adabiy 
taqrizning mukammal ko ‘rinishlaridan biri devish mumkin. Gazetaning 
2005-yil, 
12
- avgust sonida «Kitobingizni o ‘qidim» rukni ostida 
M.Safarovning «Shirindir vatanning achchiq tutuni» sarlavhali taqrizi joy 
olgan. Unda yozuvchi Muhammad Alining «Abadiy sog‘inchlar» deb 
nomlanuvchi roman-xronika janriga oid asarining yutuq va kamchiliklari 
tahlil etiladi. Professor B.Akramovning «Tarixiy qissalar hayrati» taqrizi 
( « 0 ‘zbekiston adabiyoti va san’ati», 2004, 16-sentyabr) yozuvchi G \ 
Karimning 
«Sohibqiron 
va 
alloma» 
deb 
nomlanuvchi 
kitobiga 
bag‘ishlangan b o iib , unda tarixiy qissalar yaratishda yozuvchi mahorati 
masalalari haqida so‘z boradi. Filologiya fanlari doktori II.Karimovning 
«Ziddiyatlar talqini» deb nomlangan taqrizi ( « 0 ‘zbekiston adabiyoti va 
san’ati», 2004, 13 avgust) esa yozuvchi A .Y oidoshevning «Timsohning 
k o ‘z yoshlari» deb nomlanuvchi qissalar to ‘plami haqida m aium ot beradi. 
Filologiya 
fanlari 
nomzodi 
S Umirovning 
«O ‘zbekiston 
ovozi» 
gazetasining 2005-yil 21 - iyun sonida «Yangi kitob» rukni ostida berilgan 
«Mening dorilfimunim» taqrizi yozuvchi J.Abdullaxonovning «Hayot abad 
vasl ayyomidir» asari haqida b o iib , unda muallifhing ijodiy y o ii, 
radiojurnalist sifatidagi faoliyati asarda qay darajada aks etganligi tadqjq 
qilinadi.
239

---

Taqrizlarning bir turi - tanqidiy tarzda yoziladi va ularda taqriz 
qilinayotgan asarda y o i qo‘yi1gan kamchiliklar tanqid ostiga olinadi
« 0 ‘zbekiston ovozi» gazetasining 2005-yil 24-m art sonida adabiy 
tanqidchi O.Abdullaevning «D o‘ppi kiygan chumchuq, xijolatda qolgan it, 
yoki tarjimon kashfiyoti» sarlavhali taqrizi joy olgan. Unda m uallif 
Sh.Ko‘nchining 
Turgenevning 
sochma 
asarlarini 
tarjima 
qilishga 
muvaffaqiyatsiz uringanligini, uning gazetada bosilgan tarjimalari 
no ‘noqligi, badiiy tuturiqsizligini aniq misollar bilan ochib tashlaydi. 
«Badiiy tarjima shunchalik ko‘ngilxushlik ermagi emas, u juda yuksak, 
mas’uliyati nihoyatda ulkan sa n 'a t-d e b ta’kidlaydi tanqidchi. - Uni ana 
shu baland ijodiy cho‘qqilardan tushirib, qadrini pasaytirib qo ‘yishdan 
ehtiyot boiaylik». «Hurriyat» gazetasining 2000-yil 20 - sonida 
K .Y oidoshevning «G ‘irrom» sarlavhali tanqidiy taqrizi bosilgan. Unda 
Sh.Xurramov, X.Zikirovlar o zlarining «Mehnatni muhofaza qilish fanidan 
m a’ruzalar» deb nomlangan va Termizda nashr etilgan kitoblarida 
Toshkentda bundan oldin nashr etilgan «Ximiya o ‘qitishda mehnat 
muhofazasi va xavfsizlik texnikasi» degan kitobidan butun-butun 
parchalarm k o ‘chirib olganliklari aytiladi va bunday plagiat- adabiy 
o ‘g ‘rilik holati tanqid ostiga olinadi.
« 0 ‘zbekiston adabiyoti va san’ati» gazetasida adabiy asarlar bilan bir 
qatorda 
teatr 
va 
kino 
taqrizlari 
ham 
tez-tez 
bosilib 
turadi.
S.Jo‘rabekovaning gazetaning 2005-yil 9-iyul sonida bosilgan «Sug‘d 
elining qoploni» taqrizi Alisher Navoiy nomidagi Katta opera va balet 
teatrining spektakli haqida b o ‘lsa, T.Boboshevaning «Farishta ayol» taqrizi 
(bu material ham shu sonda bosilgan) Muqimiy nomidagi musiqali drama 
teatri sahnasida tamoshabinlarga taqdim etilgan musiqali drama haqida 
m a’lumot beradi, tahlil etadi va baholaydi.
Taqrizlarning tili va uslubi ham ularning turiga bogTiq. Ilmiy 
taqrizlarda ilmiy uslub, adabiy-badiiy taqrizlarda adabiy-badiiy uslub 
boTishi talab etiladi. Ayrim o ‘rinlarda obraz va obrazlilikdan ham 
foydalanish mumkin.
Inson 
olamining 
turli 
qirralarini 
aks 
ettiruvchi 
tahliliy 
publitsistikaning muhim janrlaridan biri - taqriz hozirgi zamon o ‘zbek 
jurnalistikasida keng qo‘llanib kelinmoqda.