M uh am m ad yo qub o sto n a q u lo V budjet hisobi



Download 8,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet108/150
Sana23.03.2022
Hajmi8,3 Mb.
#506393
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   150
Bog'liq
7-Budjet-hisobi.-M.Ostonaqulov-2008-Darslik

Zak. 211
209


y o ‘naltirishi kerak. Qolgan qism ini, y a’ni vaqtincha foydalanilm ayotgan 
m ol-m ulkni ijaraga berishdan olingan m ablag‘lam ing 50 foizini esa 
budjet tashkiloti o ‘zining rivojlantirish fondiga y o ‘naltirishi kerak.
Ijarachidan ijaraga bcruvchining bank m uassasasidagi m axsus 
tnablag‘lar b o ‘y ich a talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag‘iga 
ijara haqi k elib tushganida, bank m uassasasining ko ‘chirm asiga asosan 
quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 114 - «B u d jet tashkilotini 
rivojlantirish 
fo n d i-b u d je td a n tashqari 
m a b la g 'la r b o 'y ic h a talab qilib olgunga qadar depozit hisob- 
v a ra g ‘i» subschyoti;
K red it 178 - «B osbqa 
debitorlar 
v a 
kreditorlar 
bilan 
hisob-kitoblar» 
subschyoti.
B ir v aq tn in g o ‘zida, vaqtincha foydalanilm ayotgan m ol-m ulkni 
ijaraga b erishdan olingan mablagM aming 50 foizini tegishli budjetga 
y o ‘naltirish kerak b o ‘lgan sum m aga, quyidagi ikkinchi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
D eb et 4 0 0 - «M ax su s va b udjetdan tashqari m ab lag 'lar b o 'y ic h a darom adlar» 
subschyoti;
K red it 173 - « B u d jet to 'lo v larig a d o ir hisob-kitoblar» subschyoti.
Ijaraga beruvchining talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag‘iga 
ijara to ‘lovlari tushgandan so ‘ng, ijaraga bcruvchi 5 bank kuni 
m obaynida x izm at ko‘rsatuvchi bank m uassasasiga tegishli budjetga 
o ‘tkazilishi kerak b o ‘lgan sum m aga to‘lov topshirig‘ini taqdim etishi 
kerak. B udjetga, budjet tashkilotiga kelib tushgan ijara haqining 50 foizi 
o ‘tkazib b erilganida, bank m uassasasining ko‘chirmasiga asosan, budjet 
tashkilotining buxgalteriya xizm ati quyidagi buxgalteriya provodkasini 
tuzadi:
D eb et 173 - « B u d jet to 'lo v larig a d o ir hisob-kitoblar» subschyoti;
K redit 114 - « B udjet tashkilotini 
rivojlantirish 
fo n d i-b u d je td a n
tashqari 
m a b la g 'la r b o 'y ic h a ta la b qilib olgunga qadar depozit h iso b v arag 'i»
subschyoti.
Ijara to ‘lovlarining to ‘lanishi 30 kalendar kundan ortiq m uddatga 
kechiktirilganda ijaraga bcruvchi ijarachining nomiga yozm a bildirish 
xatini yuborishi kerak. Bildirish x atida ijara to ‘lovlarini am alga oshirish 
zarurligi eslatilad i va ijarachidan (ijara to‘lovlarining to ‘lanishini
21 0


kechiktirish 60 kundan ortib ketsa) tegishli zararlam i qoplatib, b ir 
tom onlam a tartibda ijara shartnom asini b ek o r qilish m um kinligi h a q id a
ogohlantiriladi.
Shuni hisobga olish kerakki, m ulkni ijarachiga berishga tay y o rlash g a 
ijaraga beruvchi toM ajavob beradi, m ulkni ijarag aberuv chiga qay tarish g a 
tayyorlashga esa ijarachi to ‘la jav o b beradi.
D avlat m ulki ijara shartnom asini rasm iylashtirishda va tu zish d a 
qonunchilik talablariga rioya qilinishiga b udjet tashkilotining rah bari 
va bosh buxgaltcri javobgardir. Ijara shartnom alari b o ‘yicha ija ra
to‘lovlarining o ‘z vaqtida kelib tushishini t a ’m inlashga ijaraga b eruvchi 
budjet tashkilotining rahbari javobgardir.
4. B U D JE T T A S H K IL O T L A R ID A M A T E R IA L
ZA X IR A L A R H IS O B I
Budjet tashkilotining material zaxiralari tarkibiga qurilish materiallari, 
o ‘matiladigan uskunalar, materiallar, oziq-ovqat mahsulotlari, yo q ilg ‘i 
va yonilg‘ilar, ozuqa, yem-xashak, idishlar, mashina va uskunalar uchun 
ehtiyot qismlar, yordamchi xo‘jalik mahsulotlari va buyumlari, y o sh 
hayvonlar va boquvdagi mollar, o ‘quv, ilmiy va boshqa m aqsadlar uchun 
m o‘ljallangan materiallar hamda laboratoriya sinovida b o‘lgan va uzoq vaqt 
foydalaniladigan materiallar, xo‘jalik shartnom asi asosida bajarilayotgan 
ilmiy-tadqiqot ishlarida qo‘llaniladigan m axsus uskunalar kiradi.
Ishlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalarining buyum lari haqiqiy tann arxi 
bo‘yicha hisobga olinadi, yordam chi x o ‘jalik la m in g m ahsulotlari va 
buyum lari esa yillik kalkulatsiyasi tuzilgan iga qadar rejadagi tannarxi 
bo‘yicha hisobga olinadi. 0 ‘zining x o ‘jalig id ag i nasldor hayvonlardan 
olingan yosh chorva mollari rejadagi b aholarda hisobga olinadi, key in gi 
yilga o ‘stirish va b o ‘rdoqiga boqish uchun o ‘tkazilayotgan yosh ch o rva 
mollari, shuningdck, hisobot yilida asosiy podaga o ‘tkaziIayotgan y o sh
chorva m ollari haqiqiy tannarxi b o ‘y ich a baholanadi. M ateriallar va 
oziq-ovqat m ahsulotlari ulami sotib olish qiym ati b o ‘yicha h iso b g a 
olinadi. M ateriallar va oziq-ovqat m ahsulotlari chakana ulgurji sav d o
qiluvehi baza va magazinlardan sotib olinganda belgilangan tartib d a 
savdo chegirm asi berilganda bunday chegirm alar alohida hisobga o lin ad i,
211


balansda esa chegirm a sum m a chiqarib tashlangan chakana baholari 
b o ‘yicha ko‘rsatiladi. M ateriallam i va oziq-ovqat m ahsulotlarini tashib 
keltirish uchun y o llangan transport bo‘yicha xarajatlar sotib olingan 
qiym atliklam ing qiym ati k o ‘payishiga kiritilm aydi, balki bu qiym atliklar 
qaysi m ab lag 'la rh iso b id a n sotib olingan bo‘Isa, o 's h a xarajatlar moddasi 
b o ‘yicha hisobdan chiqariladi.
T o ‘lov talabnom alarining schyotlarini aksept qilishdan rad etilishi 
yoki boshqa sabablar natijasid a m as’ul saqlashga qabul qilingan material 
qiym atliklam ing q iym ati tegishli hujjatlarda k o 'rsatilg an baholar 
b o ‘yicha balansdan tashqari schyotda hisobga olinadi.
0 ‘quv ustaxonalarida v a yordamchi qishloq x o ‘jaliklarida ishlab 
chiqarish qoldiqlari x o ‘jalik n in g baholovchi kom issiyasi tom onidan 
o 'rta ch a bozor b aholari asosida aniqlaniladigan ulardan foydalanilishi 
m um kin bo‘lgan belgilangan tartibda tasdiqlanadigan baholar b o ‘yicha 
kom issiya tom onidan baholanadi.
Barcha m aterial qiym atliklam ing butligini ta ’m inlash ham da 
ishlatilishi va to 'g 'r i foydalanilishi ustidan nazorat, ta ’m inlash, zaxiralar 
va xarajatlam ing b elgilangan m e ’yorlariga q at’iy rioya qilish, belgilangan 
tartibda sotilishi lozim b o ‘lgan foydalanilm ayotgan m ateriallam i o ‘z 
vaqtida aniqlash, tashkilot om borlarda m avjud b o ‘lgan qoldiqlar haqida 
aniq m a ’lum ot olish b u d jet tashkiîotlarining m aterial zaxiralar hisobi 
b o ‘yicha asosiy vazifalari hisoblanadi.
M aterial qiym atliklam ing butligini va hisobini to ‘g ‘ri y o ‘lga qo ‘yish 
m aqsadida om bor hisobini tegishli tartibda tashkil qilish kerak b o ‘ladi. 
M aterial qiym atliklam i saqlash maxsus m oslashtirilgan bino (ombor) 
larda am alga oshirilishi kerak. Material qiym atliklam i qabul qilib olish, 
saqlash va berish jav o b g arlig i tashkilotning rahbari buyrug'i bilan 
tayinlangan m aterial ja v o b g a r shaxslarga yuklatiladi. Bu shaxslam i 
alm ashtirish om borlam i invcntarizatsiya qilish v a tashkilotning rahbari 
tom onidan tasdiqlanadigan qabul qilish-topshirish dalolatnom asini tuzish 
orqali am alga oshiriladi.
B uxgaltcriya xizm atida m aterial qiym atliklam ing hisobi m iqdor va 
sum m a ifodasida m atcriallam ing nomlari va javo bgar shaxslar bo'yicha 
yuritiladi. M aterial q iy m atliklar ulam i sotib olish qiym ati bo ‘yicha yoki
212


chakana baho lar bo'yicha hisobga oiinadi. O m borda m aterial qiym atliklar 
hisobi m aterial javobgar shaxs tom onidan m ateriallam i o m b ord a 17- 
shakldagi hisobga olish kitobida faqat nomlari, navlari, bahosi va 
miqdori b o ‘yicha yuritiladi. B ux galteriya xizm ati om borga m aterial 
qiym atliklam ing kelib tushishi va om bordagi m aterial qiy m atlik lam ing
sarflanishi ustidan muntazam nazo rat o ‘m atadi, shuningdek, m aterial 
qiym atliklam ing hisobi b o ‘yicha o ‘zining yozuvlarini o m bo rd a qayd 
etilgan yozuvlar bilan solishtirib turadi.
M aterial zaxiralar joriy bux g alteriy a hisobi subschyotlarida va 
balansda ulam i sotib olish baholari b o ‘yicha hisobga oiinadi.
M ateriallam i ombordan b erish tashkilotning rahbari tom onidan 
tasdiqlangan hujjatlar bo‘yicha am alg a oshiriladi.
Q aytariladigan yoki alm ashtiriladigan idishlam ing (bochkalar, 
bidonlar, yashiklar, butilkalar va shunga o ‘xshashlar) b o ‘shlari ham , 
material qiym atliklar bilan band b o i i b turganlari ham tegishli guruh 
va turlari b o ‘yicha mol yetkazib beruvehining schyotlarida k o ‘rsatilgan 
baholarda hisobga oiinadi. Idishlar qaytarilganda yoki sotilganda ulam i 
sotib olish bahosi bilan ulami sotish bahosi o ‘rtasidagi farq tash kilotn ing
haqiqiy xarajatlariga qo‘shiladi.
M aterial zaxiralar hisobini o lib borish uchun quyidagi ikkinchi 
tartibli schyotlar (subschyotlar) tayinlangan:
040 - « 0 ‘m atiladigan uskunalar» subschyoti;
041 - «K apital qurilish uchun q urilish m atcriallari» subschyoti;
043 - «Ilm iy-tadqiqotlarda va laboratoriya sinovlarida u z o q vaqt
foydalaniladigan m ateriallar» subschyoti;
044 - «Shartnom a asosida bajariladigan ilm iy-tadqiqot ishlari uchun
m axsus uskunalar» subschyoti;
050 - «Y osh chorva mollari v a b o ‘rdoqiga boqilayotgan m ollar»
subschyoti;
060 - « 0 ‘quv, ilmiy va b o sh q a m aqsadlar uchun m ateriallar»
subschyoti;
061 - «O ziq-ovqat mahsulotlari» subschyoti;
062 - «D ori-darm onlar va yara b o g ‘lash vositalari» subschyoti;
063 - «X o 'jalik materiallari va id ora buyum lari» subschyoti;
213


06 4 - «Y onilg‘i, yoq ilg ‘i v a m oylash m ateriallari» subschyoti;
065 - «O zuqa va yem -xashak» subschyoti;
066 - «Idishlar» subschyoti;
067 - «B oshqa m ateriallar» subschyoti;
068 - « Y o ‘ldagi m ateriallar» subschyoti;
069 - «M ashina va u sk u n alar uchun ehtiyot qism lar» subschyoti.
M aterial zaxiralam ing hiso b in i olib borish uchun tayinlangan ham m a
sub schyotlar aktiv subschyotlardir.
M a te ria lla r va oziq-ovqat m ahsulotlari hisobi
R eaktivlar va xim ikatlar, oyna va kimyoviy idishlar, m ctallar, elektr 
va radio m ateriallari, radiolam palar, fotobuyumlar, o ‘quv dasturlari 
h am da q o ‘llanm a va ilm iy ishlarni nashr qilish uchun q o g ‘ozlar, tajriba 
qilin ad ig an hayvonlar ham da o ‘q uv rnaqsadlari va ilm iy-tadqiqot ishlari 
uch u n m o ‘ljallangan boshqa m ateriallar 0 6 0 -« 0 ‘quv, ilmiy va boshqa 
m aqsadlar uchun m ateriallar» subschyotida hisobga olinadi.
Sm ctalarida ovqatlanish xarajatlariga m ablag‘lar k o‘zda tutilgan 
b udjet 
tashkilotlarida 
o ziq-ovqat 
mahsulotlari 
061-«Oziq-ovqat 
m ahsulotlari» subschyotida h isobga olinadi. Kelib tushgan oziq-ovqat 
m ah su lo tlar 300-shakldagi oziq-ovqat m ahsulotlarining kirimi b o ‘yicha 
y ig ‘m a vedom ostda yuritiladi. Vedomost har bir m oddiy javo bg ar shaxs 
b o ‘y ic h a alohida tuziladi. O ziq-ov qat m ahsulotlarining sarflanishi hisobi 
399-shakldagi oziq-ovqat m ahsulotlarining sarflanishiga doir yig ‘ma 
v ed o m ostda yuritiladi. B u ved o m o st moddiy javobgar shaxslar b o ‘yicha 
tuziladi. Oy tugagandan k ey in vedomostda sarflangan oziq-ovqat 
m ahsulotlarining qiym atini aniqlash uchun xizm at qiladigan jam lam alar 
hisoblanadi. O ziq-ovqat m ahsulotlarining analitik hisobi ulam ing nomlari, 
navi, m iqdori, bahosi va m o d d iy javobgar shaxslar bo‘yicha M-44 
shakld agi aylanm a v edom ostlarda yuritiladi. Aylanma vedom ostlarga 
y o zu v lar 300-shakldagi va 399-shakldagi yig ‘m a vedom ostlar va oziq- 
o vq at m ahsulotlarining kirim v a chiqim iga doir boshqa hujjatlar asosida 
am alg a oshiriladi. H ar oyda aylanm a vedom ostlarda aylanm alar hisoblab 
chiqiladi va oy boshiga qoldiq chiqariladi.
214


Sm etalarida dori-darm onlar va y ara bogMash vositalarini x arid
qilishga 
mablagMar 
ko‘zda 
tutilgan 
kasalxonalarda, 
d av o lash - 
profilaktika, davolash-veterinariya va boshqa tashkilotlarda d o ri- 
darmonlar, kom poncntlar, bakteriyali preparatlar, zardoblar, vaktsinalar, 
qon va yara b o g ‘lash vositalari 062-«D ori-darm onlar va yara b o g ‘lash 
vositalari» subschyotida hisobga olinadi.
Tashkilotning kundalik ehtiyojlari u ch u n foydalaniladigan x o ‘ja lik
m atcriallari va idora buyumlari, jo riy v a kapital ta’m irlash u chu n 
m o‘ljallangan qurilish materiallari 0 6 3 -« X o ‘ja lik m atcriallari va id o ra 
buyum lari» subschyotida hisobga olinadi. B u qiym atliklam ing x arid
qilinganligini va olinganligini tasdiqlovchi hujjatlarda shu m ateriallam i 
oigan shaxsning im zosi b o lish i kerak.
O m borlardagi, shuningdek, bcvosita m aterial javobgar shaxslarda 
turgan barcha turdagi yonilg‘i, yoq ilg ‘i v a m oylash m atcriallari 0 64 - 
«Yonilg‘i, y oq ilg ‘i va moylash m atcriallari» subschyotida h isob ga 
olinadi.
C horva m ollari va va hayvonlar uchun pichan, suli va yem -xash ak 
va boshqa ozuqa turlari 06 5-«0zuqa v a yem -xashak» subschyotida 
hisobga olinadi. B u subschyot yordam chi qishloq xo ‘jaligi boMgan 
budjet tashkilotlarida qo‘llaniladi.
Q aytariladigan yoki alm ashtiriladigan idishlar, ichi b o ‘sh y oki 
material qiym atliklari borligidan q a t’iy nazar, 066-«ldishlar» subschyotida 
hisobga olinadi.
U rug‘lar, o ‘g ‘itlar va boshqa m ateriallar 067-«B oshqa m ateriallar» 
subschyotida hisobga olinadi. B udjet tashkilotida budjet b o ‘y ic h a
xarajatlar sm etasi hisobidan saqlanadigan ishchi otlar boM ganda 
toychoqlar ham bu subschyotda hisobga olinadi.
Tashkilotlarda 060, 0 6 3 -0 6 7 subschyotlar b o ‘yicha m ateriallaraing 
analitik hisobi 296-a -shakldagi kartochkalar(kitob)da ulam ing nom lari, 
miqdori, bahosi v a qiym ati hamda m aterial jav o b g ar shaxslar b o ‘y ic h a
yuritiladi. K artochkalar har bir subschyot uchu n alohida yuritiladigan 
279-shakldagi K artochkalar reestrida ro ‘y x a tg a olinadi. K artochkalar 
kartotekada, unda u lar subschyotlar b o ‘yicha ulam in g ichida esa m aterial
?15


jav o b g ar shaxslar b o ‘y ic h a b o ‘linib saqlanadi. M aterial zaxiralar 
hisobining kartochkalari h ar yili yoki ikki yilda bir m arta kartochkalar 
reestri, registrlar va b o sh q a buxgalteriya hujjatlari bilan birgalikda 
tikilgan holda arxivga topshiriladi.
Boshqa shaharda jo y lash g an mol yetkazib beruvchilar tom onidan 
tashkilot nom iga yuborilgan, am m o tashkilot om boriga oyning oxirida 
kclib tushm agan m ateriallar 068-«Y o‘ldagi m ateriallar» subschyotida 
hisobga olinadi. Yo‘ldagi m ateriallam ing analitik hisobi alohida-alohida 
m ol yetkazib b eruvchilar b o ‘yicha 296-a shakldagi kartochkalarda 
yuritiladi.
M ashinalar, 
uskunalar, 
traktorlar, 
kom baynlar 
va 
transport 
vositalaridagi eskirgan qism lam i ta ’mirlash va alm ashtirish uchun 
m o ‘ljallangan ehtiyot qism lar 069-«M ashina va uskunalar uchun 
ehtiyot qism lar» subschyotida hisobga olinadi. Ehtiyot qism lam ing 
analitik hisobi 296-a-shakldagi kartochkalar(kitob)da ulam ing nomlari, 
rusum lari, zavod raqam lari, baholari, niiqdori va qiym ati ham da material 
jav o b g ar shaxslar b o ‘y ic h a yuritiladi.
M axsus m ablag‘ hisobidan sotib olinadigan m aterial zaxiralam ing 
analitik hisobi budjet m ab lag 1 lari hisobidan sotib olinadiganlarining 
analitik hisobi yuritiladigan hisob registrlarida, am m o budjet b o‘yicha 
operatsiyalardan alohida, yuritiladi.
M ateriallar va oziq-ovq at mahsulotlari sotib olinganida ulam i sotib 
olish qiym atiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 0 6 0 -0 6 9 -« M aterial!ar va oziq-ovqat m ahsulotlari» subschyotlari;
K redit 178 - « B o sh q a d e b ito rlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar» sub- 
schyoti.
M ateriallar va oziq-ovqat mahsulotlari mol yetkazib beruvchilardan 
kcltirish bilan b o g ‘liq xarajatlar summ asiga quyidagi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
D ebet 200 - « T ash k ilo tn i saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet b o ‘yicha 
x arajatlar» subschyoti 

Download 8,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   150




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish