M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

Bo‘tako‘z.  Bo‘tako‘zning  shifobaxsh  xususiyati  azaldan  ma’lum.  Xalq 
tabobatida o‘simlik ningtilsimon gulbarglaridan tayyorlangan damlama bezgak 
xurujiga  karshi,  shamollash,  yutal,  ko‘kyutal,  ichburug,  chillashir,  Korin 
ogrigi,  buyrak  va  asab  xastaliklarida  gavsiya  etilishi-bilan  birga  terlatuvchi, 
peshob xaydovchi, raxmadan kon okishiga xotima beruvchi omil sifatida xam 
kullanilin mmadi. 
 

---

384 
 
Bo‘tako‘zni  ozarbayjonliklar  «moviy  gul»,  kozoklar  «kuukkeki-  re» 
deb  ataydilar.  Tabobatda  bo‘tako‘z  gulbarglarining  marjon  daraxti 
gullari  bilan  birga  tayyorlangan  damlamasida  o‘tkir  va  surunkali 
kon’yuktivitda  ko‘z  yuviladi.  O‘simlikning  tilsimon  gulbarglari  peshob 
xaydovchi  xamda  azob  beruvchi  yaralarga  malxam  beruvchi  omil 
sifatida  tavsiya  etiladi.  Malxam  quyidagicha  tayyorlanadi:  bo‘tako‘z 
barglaridan  15  g,  kushtirnok  gulidan  10  g,  yong‘oq  bargidan  10  g, 
qirqbo‘g‘indan  100  g,  qoraqizdan  15  g,  uchrangli  binafshadan  20  g  va 
chumchukko‘z  o‘tidan  (veronika)  10  g  olib  aralashtiriladi,  so‘ngra 
shundan  1  osh  koshik  mikdorida  olib  1  litr  suv  bilan  bir  kecha  damlab 
qo‘yiladi. Ertasiga uni 5 minut qaynatiladi. Damlama sharbatidan kuniga 
5  maxal  ichilib,  muolaja  6  xafta  davomida  olib  borilsa,  xastalikdan 
butunlay  forig‘  bo‘lish  mumkin.  Bundan  tashqari,  xalq  tabobatida 
bo‘tako‘z  gulbarglaridan  tayyorlangan  damlama  shamollash  bilan 
bog‘liq bo‘lgan kasalliklarda, iztirobli yutal, kovuk ogrigi, ich surishi va 
asab kasalliklarini davolashda xam tavsiya qilinadi. 
A. P. Popov ma’lumotlariga qaraganda,  xalq tabobatida bo‘tako‘z istisko, 
sariq kasalligida, shamollashda, buyrak va peshob xaltasi yallig‘lanishida, o‘t, 
ter  va  peshob  xaydovchi  omil  sifatida,  shapkurlik  asorati  natijasida  kelib 
chiqqan  ba’zi  bir  xastaliklarni  davolashda  qo‘llanilishi  mumkin.  Biroq  bunda 
albatta  parxezga  amal  qilish  kerak  iloji  boricha  jigar  va  baliq  moyidan 
iste’mol etib turish lozim. 
Gullari  tarkibida  flavanoidlar,  antotsianlar,  sentaurin,  kninin,  sikorin, 
mineral  tuzlar,  organik  kislotalar,  vitamin  S  va  yana  bir  qancha  xali  yaxshi 
aniqlanmagan moddalar bor. 
Ixlosmandlar  bo‘tako‘z  gulbarglaridan  quyidagicha  damlama 
tayyorlashlari  mumkin:  o‘simlik    gullaganda  savatchasining  tilsimon 
gulbarglari  terib  olinadida,  soyada  quritiladi.  YUqorida  zikr  etilgan 
xastaliklarni  davolash  maqsadida  yarim  choynak  (200  gramm)  qaynoq 

---

385 
 
suvga  kukunlashtirilgan  bo‘tako‘z  gullaridan  bir  choy  qoshiq  miqdorida 
ko‘shib,  bir  soat  chamasi  damlab  qo‘yiladi.  Damlamadan  kuniga  u ch 
maxal ichib turiladi.