M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

44- rasm. Gultoj barglari birlashgan gullar 
A- 
gildiraksimon, B- voronkasimon, V- qongiroqsimon, G- naychasimon, D- 
uchinaychasimonqayrilgan, E- qalqonsimon, J- tilsimon, Z- labsimon, 1- naysimonqismi, 
2- qayrilganqismi. 
 
Tojbarglarning  shakli  ham  turlicha:  butasimon,  tilsimon,  naychasimon, 
kapalaksimon,    labsimon  bo‘ladi.  Gul  urug‘langandan  so‘ng  gulqo‘rg‘oni 
tushib  ketadi.  Ayrim  o‘simliklarning  gullarida  (olma,  nok,behi)  kosachabarg 
mevani  hosil  bo‘lishida  ishtirok  etadi.  Tojbarglari  reduksiyaga  uchragan 
o‘simliklarda  kosachabarg  rangli  bo‘lib,  hasharotlarni  jalb  etishga  yordam 
beradi.  Ayrim  tojbarglarning  bir  qismi  nashtar  shakliga  o‘zgaradi  va 
devorlaridan  shirali  suyuqlik  chiqarib,  nektardonlarga  aylanadi.  Isfarak 
turkumiga oid o‘simliklarda bunday holni kuzatish mumkin. 
Changchilar.  Gulning  ichida  changchi  otaliklar  doirasimon  va 
spiralsimon    holda  joylashadi.  Ayrim  gullarda  changchilar  bo‘lmay,  faqat 
onaliklar  (urug‘chilar)  bo‘ladi.  Bunday  gullar  bir  jinsli  urug‘chi  gullar  deb 
ataladi. Aksincha holat uchrasa changchi gullar deyiladi. Changchilar soni turli 
gullarda turlicha bo‘ladi. 
Ontogenez  davrida  changchining    o‘sish  nuqtasida  bo‘rtma  shaklida 
akropetal  (ya’ni  ostidan  yuqoriga  karab)  yoki  bazipetal  (ya’ni  uchidan  ostiga 
karab) rivojlanishi mumkin. 
Changchi  gullar  uch  qismdan;  changchilik  ipi  changdon  va  changdan 
iborat. Changchilik ipi turli o‘simliklarda har xil uzunlikda bo‘ladi (45-rasm).  

---

175 
 
 
45 rasm. Har xil tuzilishdagi changchilar 
A-  torttasi yaxhi taraqqiy etgan (krestguldoshlarda), B- ikkitasi yaxshi taraqqiy etgan 
(labguldoshlarda), V- ikki guruhli (dukkakdoshlarda), G- changdonlari birlashgan 
(murakkabdoshlar). 
 
Asosan changchilik ipi gulqo‘rg‘oni, urug‘chi ustunchasining uzunligiga 
teng keladi. 
Changdon  asosan  ikkita  yoki  bitta  chang  uyalar  imikrosporangiyadan 
iborat.  Ayrim  o‘simliklarda  urug‘chining  bir  qismi  o‘z  faoliyatini  yo‘qotib, 
steril  holatga  o‘tadi,  staminodiy  hosil  qiladi.  Ayrim  hollarda  changdon 
nektardonlarga aylanadi.