M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

(M/P)
d
 = k Y 
Bu yerda: M/P – “real pul qoldig‘i”, “pul mablag‘larining real 
zaxirasi” deb nomlanadi. 
8.3.
 
Pulga talabning keynscha nazariyasi 
Pulga talabning Keyns nazariyasi, likvidlilikning afzalligi nazariyasi, 
pulni naqd ko‘rinishda saqlashga kishilarni undovchi uch sababni ajratib 
ko‘rsatadi: 
8.3.1.
transaksion sabab (joriy bitimlar uchun naqd pulga talab); 
8.3.2.
ehtiyotkorlik sababli (ko‘zda tutilmagan holatlar uchun 
ma’lum miqdorda naqd pullarni saqlash); 
8.3.3.
spekulyativ sabab (foyda olish maqsadida qimmatli qog‘ozlar 
sotib olish uchun pulga talab). 
Spekulyativ sabab foiz stavkasi bilan obligatsiyalar kursi o‘rtasidagi 
teskari bog‘liqlikka asoslanadi. Agar foiz stavkasi ko‘tarilsa, 
obligatsiyalar bahosi pasayadi, ularga talab esa oshadi. Bu esa o‘z 
navbatida, naqd pul zaxiralarining qisqarishiga hamda naqd pullarga 

---

102 
talabning pasayishiga olib keladi. 
Pul likvidlilik xususiyatiga ega bo‘lganligi uchun ham aholi uni 
saqlashni afzal biladi. Likvidlilikning afzalligi nazariyasi ko‘rsatadiki 
pulga bo‘lgan talab miqdori foiz stavkasiga bog‘liq. Foiz stavkasi naqd 
pul vositalarini qo‘lda ushlab turishning muqobil xarajatlari miqdorini, 
ya’ni, siz foiz olib kelmaydigan naqd pullarni qo‘lda ushlab turgan 
sharoitda yo‘qotadigan pul miqdorini bildiradi. Nonning narxi non talabi 
miqdoriga ta’sir qilganidek, naqd pullarni qo‘lda ushlab turish miqdori 
ham pul zaxiralariga talab miqdoriga ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun foiz 
stavkasi oshganda, insonlar boyliklarini naqd pul shaklida kamroq ushlab 
turishga harakat qiladi. 
Real pul zaxiralariga talab funksiyasini quyidagi ko‘rinishda 
yozamiz: 
M/P = f(R) 
Bu tenglama ko‘rsatayaptiki, pulga bo‘lgan talab miqdori foiz 
stavkasi funksiyasi ekan. Grafikda foiz stavkasi va real pul zaxiralari 
miqdoriga talab teskari bog‘liklikka ega ekanligi ko‘rinadi. Chunki, 
yuqori foiz stavkasi pulga talab miqdorining kamayishini ko‘rsatadi 
Klassik va keynschilarga xos yondashuvlarni umumlashtirib, pulga 
talabning quyidagi omillarini ajratib ko‘rsatish mumkin: 
1)
daromadlar darajasi; 
2)
pulning aylanish tezligi; 
3)
foiz stavkasi. 
Agar klassik nazariya pulga talabni asosan, real daromad hajmi bilan 
bog‘lasa, keynschilarda esa pulga talab asosan, foiz stavkasiga bog‘liq 
deb hisoblanadi.