M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

Qisqacha xulosalar 
Iqtisodiy davrlar asosan to‘rtta bosqichini o‘z ichiga oladi va 
ularni iqtisodiy tebranishlar deb yuritish maqsadga muvofiq. 
Iqtisodiy tebranishlarning sabablari xilma - xil bo‘lsa-da, ularning 
barchasi yalpi xarajatlar hajmining o‘zgarishi orqali YaIM 
dinamikasiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Ishsizlik darajasi deb ishsizlar sonining ishchi kuchi soniga 
nisbatiga aytiladi. Ishchi kuchi ham boshqa tovar mahsulotlari kabi 
bozorda sotiladi va sotib olinadi. To‘la ish bilan bandlik 100% ish 
bilan ta’minlanganlik darajasini anglatmaydi. 
Kelib chiqish sabablariga ko‘ra friksion, tarkibiy va davriy 
ishsizlik turlari mavjud. 
Ishsizlikning tabiiy darajasi friksion va tarkibiy ishsizlik 
darajalari yig‘indisiga teng bo‘lib, mamlakatdagi oxirgi o‘n yilda 

---

48 
mavjud bo‘lgan haqiqiy ishsizlik darajasi va keying o‘n yil uchun 
prognoz qilib hisoblangan ishsizlik darajalarining o‘rtacha miqdori 
sifatida belgilanadi. Ishsizlar sonining oshishi, ya’ni ishsizlikning 
haqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan yuqori bo‘lishi potensial 
hajmdagi YaIM bilan haqiqiy hajmdagi YaIM o‘rtasida uzilishga 
olib keladi. Ouken qonuni bunday bog‘liqlikning miqdoriy 
darajasini ifodalaydi. 
AQSh ipotekali kreditlash tizimida ro‘y bergan inqiroz asta-
sekin butun moliya tizimini qamrab oldi va pirovardida iqtisodiy 
inqirozga ham aylandi. Natijada iqtisodiyotda pasayish va ishsizlik 
darajasining o‘sishi kuzatildi. 
Nazarot va muhokama uchun savollar 
1. Iqtisodiy tebranishlarning sabablarini qanday izohlaysiz? 
2. Ishsizlikning qanday turlari mavjud? Ishsizlik darajasi qanday 
aniqlanadi? 
3. Ishsizlikning tabiiy darajasi, ish bilan to‘liq 
bandlilik 
tushuncha–lariga tavsif bering. 
4. Potensial YaIM ko‘rsatkichini izohlab bering. 
5. Makro darajada ishsizlikning iqtisodiy oqibatlarini qanday 
o‘lchash mumkin?