М. Субанова, Г. Жамангулова биология

Swot - таҳлил ёки муаммоли таҳлил
Ҳаётда, жамиятда, табиатда пайдо бўлган масала ечилган вақтдаги, 
унинг кучли томони, камчилиги, имконияти ва ечилган масала қандай 
хавфли вазиятни юзага келтириш мумкинлиги белгилаб ўтилади. Унинг 
шакли қуйидагича:
Кучли томони
Камчилиги
Имконияти
Ҳавфли томони
Тизимли таҳлил стратегияси
Бу таҳлилда ўрганилаётган объектнинг айрим томонлари бирик-
тирувчи қонуният мезонларига асосланади. Бунда объект тизим си-
фатида қабул қилинади. Тизимли таҳлилнинг асосий компонентлари 
қуйидагилар:
• Морфологик таҳлил – тизмининг қандай элементдан иборатлиги 
белгиланади.
• Структурали таҳлил – тизимнинг ўзаро қандай, нима орқали 
боғланиши ва унинг тизим тузувчилари белгиланади.
• Функционал таҳлил – яхлит тизим ва унинг ҳар бир компоненти 
хизматидаги жараёнларнинг механизмлари очилади. Бу таҳлилнинг шак-
ли қуйидагича:
Тизимли таҳлил.
Таҳлилнинг 
мақсади
Тизимнинг
компонент-
лари
Компонентлар-
нинг
ўзаро 
боғланишлари
Боғланиш-
ларнинг 
бажарган
вазифаси
Компонент-
ларнинг 
вазифаси
СОФТ – таҳлил стратегияси
Гуруҳда ишлаш билан ишнинг натижаси бўйича таклифлар 
(тақдимот) берилади. Ўқувчиларнинг дафтарига эса ҳеч нарса ёзилмас-
дан, улар гуруҳда бажарган ишлар ифода этилмай қолади. Шунинг учун 
гуруҳдаги ўқувчиларнинг фикрлари ва кўпчиликнинг фикри нимага 
тўхталди? Ўқувчининг ўзида белгиланади. Унинг шакли қуйидагича:

---

41
ЎЙИН технологиясини ўқитишда қўллаш
ЎЙИН – ўқувчи учун иш-ҳаракатининг зарур тури. Бунда ўқувчининг 
ҳаёт тажрибасидан фойдаланиб, атроф-муҳит бўйича маълумотларни 
чуқур ўзлаштиришга имконият беради.
Ҳар бир ўйинда мусобақа элементи бўлади. Ўйиндан фойдаланиш 
ўқув чини инсонпарварликка, фаолликка олиб келади.
Ўйин технологиясининг асосий белгилари: ўйин мусобақасининг 
бўлиши, ўйиннинг сценарийсини тузиш, ҳар бир ролнинг позицияси, 
ўйин нинг натижалилиги.
Дидактик вазифалар бўйича ўйин технологиясининг қуйидаги тур-
лари бўлади:
Ўқитиш ўйини – бунда ўқувчилар янги билим, билағонлик кўник-
маларига эга бўлади.
Хулосалаш ўйини – мавзуни такрорлаш, интеграциялаш ва уни 
қўллаш.
Мусобақа ўйини – бу ўқитиш ўйини, ўзагача хусусиятли ўқитиш жа-
раёни.
Бу ўйинларнинг барчасида ҳар бир ўқувчи ўзини қулай (комфорт), 
эркин сезади, ўз фикрини эркин билдира олади.
Ўйиннинг турлари: имитацияли, роль бажарувчи, тадбиркорлик теа-
три, руҳий ва ижтимоий драма.
Агарда ўтилаётган мавзуда терминлар кўп ва уларни эсда сақлаш 
оғир бўлган пайтда терминлар танлови олиб борилади.