М. С.Қосимова, Ш. Ж. Эргашходжаева, А. Н. Самадов, И. Б. Шарипов. Кичик бизнес ва тадбиркорлик. Ўқув қўлланма. – Т.: 2010, – 256бет

Асосий адабиѐтлар 
 
1.Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Тўғридан тўғри хорижий 
инвестицияларни жалб этишни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора-
тадбирлари тўғрисида»ги 2005 йил 11 апрелдаги ПФ-3594-сонли Фармони. 
Хабарнома журнали, 2005 йил, 2-сон.
2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Микрофирмалар ва кичик 
корхоналарни ривожлантиришни рағбатлантириш бораси-даги қўшимча чора-
тадбирлар тўғрисида»ги 2005 йил 20 июндаги ПФ-3620-сонли Фармони. 
Хабарнома журнали, 2005 йил, 2-сон.
3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Тадбиркорлик субъектлари 
томонидан тақдим этиладиган ҳисобот тизимини тако-миллаштириш ва уни 
ноқонуний талаб этганлик учун жавобгарликни кучайтириш тўғрисида»ги 2005 
йил 15 июндаги ПҚ-100-сон қарори. Хабарнома журнали, 2005 йил, 2-сон.
4. Ходиев Б.Ю., Қосимова М.С., Самадов А.Н. Кичик бизнес ва хусусий 
тадбиркорлик. – Т.: ТДИУ, 2010. 
5. Самадов А,Н., Останақулова Г.Н. Кичик бизнес ва тадбиркорлик. Т.: 
Молия-иқтисод, 2008. 
6. Қосимова М.С., Самадов А,Н. Кичик бизнес ва тадбиркорлик. Т.: 
Ўзбекистон ѐзувчилар уюшмаси, 2005. 
7. Қосимова М.С., Ходиев Б.Ю., Самадов А.Н., Мухитдинова У.С. Кичик 
бизнесни бошқариш. Ўқув қўлланма. –Т.: Ўқитувчи, 2003.
8. Анискин Ю.П. Организация и управление малым бизнесом: Учеб. пособ. 
– М.: Финансы и статистика, 2008. 

---

153 
7-БОБ. КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИК 
СУБЪЕКТЛАРИДА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ
ХАРАЖАТЛАРИ ВА МАҲСУЛОТ ТАННАРХИ
ТАҲЛИЛИ 
 
7.1. Ишлаб чиқариш харажатларининг моҳияти, 
таркиби ва элементлари 
 
Ҳар бир корхона махсулот ишлаб чиқариш жараѐни билан боғлиқ 
харажатларни амалга оширади. Махсулот ишлаб чиқариш жараѐнида сарф 
қилинган моддий ресурслар (асосий воситалар эскириши, хом-ашѐ ва 
материаллар, ѐнилғи-мойлаш материаллари, эхтиѐт қисмлар ва бошқа) ва жонли 
меҳнат сарфи ишлаб чиқариш харажатларини ташкил қилади. 
Корхонанинг ишлаб чиқариш, сотиш ва бошқа фаолияти натижасида 
юзага келадиган харажатларини қуйидагича туркумлаш мумкин (7.1.1-расм): 
1. Ишлаб чиқариш жараѐнидаги иштирокига кўра: 
- ишлаб чиқариш ҳаражатлари; 
- ноишлаб чиқариш ҳаражатлари. 
2. Ишлаб чиқаришда сарф этиладиган ресурслар манбаига кўра: 
- ички ҳаражатлар; 
- ташқи ҳаражатлар. 
3. Махсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига нисбатаи: 
- доимий ҳаражатлар; 
- ўзгарувчан ҳаражатлар. 
4. Махсулот таннархига олиб борилиши жиҳатидан: 
- бевосита ҳаражатлар; 
- билвосита ҳаражатлар. 
5. Корхонанинг умумий ишлаб чиқариш, молиявий ва бошқа фаолияти 
натижасида юзага келадиган: 
- махсулот таннархига киритиладиган ҳаражатлар; 
- давр ҳаражатлари; 
- молиявий фаолият бўйича ҳаражатлар; 
- фавқулодда зарарлар. 
Ишлаб чиқариш ҳаражатлари бевосита ишлаб чиқариш жараѐни амалга 
ошириш билан боғлиқ қуйидаги ҳаражатлардан ташкил топади: 
- бевосита моддий материал ҳаражатлари; 
- бевосита меҳнатга ҳақ тўлаш ҳаражатлари; 
- ишлаб чиқаришга тааллуқли устама ҳаражатлар. 
Бевосита махсулот ишлаб чиқариш жараѐни билан боғлиқ бўлмаган
ҳаражат турлари ноишлаб чиқариш ҳаражатлари деб юритилади. Унинг 
таркибига: 
- махсулотни сотиш билан боғлиқ ҳаражатлар; 
- бошқарув ҳаражатлари; 
- бошқа операцион ҳаражатлар ва зарарлар; 
- фавқулодда зарарлар киради. 

---

154