M. R. Usmanov Turizm geografiyasi udk 911. 3(575. 13)

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

180 
12-BOB. O‗ZBEKISTONNI TURISTIK 
RAYONLASHTIRISH MASALALARI 
Reja: 
12.1.
O‗zbekistonni turistik rayonlashtirish omillari 
12.2. O‗zbekistonni turistik rayonlashtirishning ba‘zi masalalari 
12.3. O‗zbekiston turistik rayonlariga umumiy tavsif 
12.3. O‗zbekiston turistik rayonlariga umumiy tavsif 
12.3.1.Toshkent turistik rayoni
12.3.1.Mirzacho`l turistik rayoni 
12.3.1.Farg`ona turistik rayoni 
12.3.1.Zarafshon turistik rayoni 
12.3.1.Janubiy turistik rayoni 
12.3.1.Quyi Amudaryo turistik rayoni 
12.1.O‗zbekistonni turistik rayonlashtirish omillari 
 
Turistik rayonlashtirishda bir qancha geografik omillar muhim 
rol o‗ynaydi. Jumladan, hududning geografik o‗rni va joylashuvi, 
tabiiy sharoiti va resurslari, xo‗jalik ixtisoslashuvi kabi omillar 
shular 
jumlasidandir. 
O‗zbekiston 
hududlarin 
turistik 
rayonlashtirishda avvalo uning geografik o‗rni katta ahamiyatga ega 
bo‗lib, u Buyuk Ipak yo‗li chorraxasida joylashganligidir. 
O‗zbekiston turizm imkoniyatlarining bir qancha afzalliklari 
mavjud, jumladan: 
1.Qulay geografik joylanish (Buyuk Ipak yo‗li chorrahasida); 
2.Rang–barang landshaftlari; 
3.Asosan Buyuk ipak yo‗lida joylashgan boy madaniy
tarixiy meros; 
4.Barhayot boy an‘ana va urf-odatlari; 
5.Samimiy mehmondo‗stlik; 
6.Turli xil ajoyib taomlari; 
7.Boshlang‗ich infrastruktura; 
8.Mehnat resurslarining nisbatan arzonligi.
Hozirgi kunga kelib foydalanishga yaroqli 500 dan ortiq 
madaniy yodgorliklar o‗ziga xos takrorlanmas tarixiy-madaniy 
ansambllar, arxitektura yodgorliklari tanishuv va diniy turizm 

---

181 
istiqbolida ahamiyatlidir. Respublikamizda hozirgi kunga kelib 
7000 dan ortiq tarixiy obidalar, monumental arxitekturaga xos 
manzillar mavjud. Bular Budda diniga mansub topilmalar, Iskandar 
Zulqaynarning yurishlari arablar istilochiligi, mo‗g‗illar bosqini, 
hamda Amir Temur va temuriylar imperiyasi va boshqa davrlardan 
dalolat beruvchi sayyohlik ob‘ektlarini tashkil etadi. Bunday 
arxitektura yodgorliklarining ayniqsa Samarqand, Buxoro, Xiva 
shaharlarida juda yaxshi saqlanib qolingan. Ushbu shaharlardagi 
arxitektura yodgorliklari o‗zining ahamiyati, ko‗rinishi va 
jozibadorligi jihatidan Misr ehromlari, Hindiston, Qadimgi 
Yunoniston va Rimdagi arxitektura yodgorliklaridan qolishmaydi. 
Respublikamizda kelayotgan xorijiy sayyohlarning 76,2% turistik 
markazlar Samarqand, Buxoro, Xiva va Toshkent shaharlariga 
to‗g‗ri kelmoqda. Qolgan 24,6% xorijiy sayyohlar Farg‗ona 
vodiysidagi tarixiy yodgorliklarni ko‗rishga qiziqishadi. Lekin 
Farg‗ona vodiysida ekoturizm va tog‗ turizmini rivojlantirish 
imkoniyatlari yuqori, buning uchun ekoturizmni hududiy tashkil 
etish bo‗yicha nazariy va amaliy ishlar va shu sohadagi ilg‗or 
tajribalarni o‗rganish kerak va turizmga mahalliy va xorijiy 
ishbilarmonlar investitsiyalarini kiritish ma‘lum darajada ijobiy 
natija beradi. Buning uchun maxsus turistik zonalarni tashkil etish 
konsepsiyasini ishlab chiqish kerak. Binobarin, hududlar miqyosida 
tahlil etiladigan bo‗lsa respublikada turizmning 40% Toshkent 
shahriga, 37% esa Samarqand, Buxoro va Xorazm viloyatlariga, 
16% esa Farg‗ona vodiysi va Surxondaryo viloyatiga to‗g‗ri keladi. 
Respublikning 50% maydonini egallagan boshqa viloyatlarga 
respublika turistik ishlab chiqarish quvvatining 7% to‗g‗ri keladi, 
xolos. Demak, qolgan 7 % hududlar turistik salohiyatidan samarali 
foydalanish mexanizmini yo‗lga qo‗yish uchun bizningcha maxsus 
turistik zonalarni tashkil etish va bir qancha imkoniyatlar yaratilishi 
bo‗yicha geoturistik siyosat olib borish maqsadga muvofiqdir. 
Respublika Davlat statistik qo‗mitasining bergan ma‘lumotiga ko‗ra 
hozirgi kunda turizm mamlakat yalpi ichki mahsuloti ishlab 
chiqarishdagi ulushi 2 % ga yaqinini tashkil qiladi. Shuni hisobga 
olib mamlakatimizning boy turistik imkoniyatlaridan yanada 
kengroq foydalanish masalasini qo‗ymoqda. Xulosa o‗rnida shuni 

---

182 
ta‘kidlash lozimki, quyidagi masalalarga e‘tibor qaratish turizm 
istiqbolida va hududlarda maxsus turistik zonalarning rivojlanishida 
muhim ahamiyat kasb etadi: 
-O‗zbekistonning geografik o‗rni va joylashuvidan kelib 
chiqqan holda turizm sohasiga o‗ziga xos yondoshish, optimal 
rivojlantirish uchun xorij tajribasini o‗rganish;
-turistik atlas yaratishning nazariy va metodologik asoslarini 
ishlab chiqish; 
- tabiiy sharoit va o‗ziga xos iqlim xususiyatlaridan kelib 
chiqqan 
holda 
tanishuv, 
rekreatsiya 
va 
dam 
olish 
va 
sog‗lomlashtirish maskanlarini kartalashtirish va turist qabul qilish 
yukini geografik va ekologik baholash;
- turistik reklamalarni tashkil etishning hududiy jihatlarini 
tadqiq etish;
- maxsus turistik zonalarni tashkil etish asoslarini hududiy 
jihatlarini o‗rganish;