M. R. Tursunova xalqaro menejment

9.2. Zamonaviy xalqaro biznesdagi strategik alyanslarning mohiyati va turlari. 
141 

---

Ko'pincha strategik alyans qisman rivojlangan bozorning yangi segmentlariga kirish 
yoki yangisini yaratish, kompaniyaning samaradorligini oshirish uchun kompaniyalarning 
iqtisodiy, texnologik, ilmiy va kadrlar aktivlarini birlashtirishni o'z ichiga oladi. Aksariyat 
mutaxassislarning fikriga ko'ra, strategik alyanslarning asosiy turlarini ikki guruhga bo'lish 
mumkin. Birinchi guruhga raqobatdosh bo'lmagan firmalarning sherikliklari kiradi: 
transmilliy qo'shma korxonalar, vertikal sheriklik va tarmoqlararo bitimlar. Ikkinchisi 
raqobatdosh kompaniyalarning alyanslarini o'z ichiga oladi: bir-birini to'ldiruvchi (o'zaro 
to'ldiruvchi aktivlar bilan), integratsiya va soxta kontsentratsiya. 
Amerikaning “Caterpillar” transmilliy korporatsiyasi yangi filiallarga kirish orqali 
yangi bozorlarga kirish yo'li bilan muvaffaqiyat qozondi - u butun dunyo bo'ylab Amerika 
kompaniyasining mashinalari va motorlariga xizmat ko'rsatuvchi, komponentlar 
zaxiralarini boshqaruvchi va ta'minot zanjirlarini o'rnatadigan 186 dillerlar bilan yaqin 
hamkorlik aloqalarini o'rnatgan. 
1984 yilda Toyota va General Motors qo'shma ishlab chiqarishni tashkil etishdi. O'sha 
paytda, Yaponiya kompaniyasi Shimoliy Amerika bozorini kashf etmoqchi edi va GM 
to'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqarishni tashkil etishning yapon usullari bilan tanishishni 
xohladi. O'shandan beri, Yaponiya kompaniyasi AQShda o'zining 20 ga yaqin zavodini 
ochdi va qo'shma korxona 2010 yilda yopildi. Germaniyaning BASF kimyoviy 
transmilliy korporatsiyasi va Amerikaning Dow Chemical qo'shma korxonasini tashkil 
etishdi, unda nemis kompaniyasi Shimoliy Amerika bozorida texnologiya savdosini 
ko'paytirdi va Amerika kompaniyasi ilmiy-tadqiqot ishlari xarajatlarini sezilarli darajada 
kamaytirdi.
Strategik alyanslarga misol qilib TOSHIBA ning bir necha hamkor kompaniyalarini 
sanab o’tish joiz : 
1.
Ericsson;
2.
Sun Microsystems;
3.
IBM va SIEMENS;
4.
TIME WARNER.