M. R. Tursunova xalqaro menejment

Tayanch iboralar: 
Xalqaro biznes etikasi, biznes samaradorligi me’yorlari, Iqtisodiy
hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT), Xalqaro savdo palatasi (XSP) 
Nazorat savollari: 
1. Investitsiya haqida tushuncha bering. 
2.Xalqaro investitsiyalarning mohiyatini ayting. 
3. Xorijiy investitsiyalarning shakl va turlari? 
4.Jahon iqtisodiyotining globallashuvida xorijiy investitsiyalarning o‘rni? 
8-BOB. XALQARO VA TRANSMILLIY KOMPANIYALAR. 
ULARNI BOSHQARISH 
Reja:
 
8.1. Milliy kompaniyaning xalqaro kompaniya darajasiga o’tish evolyutsiyasi. 
8.2. TMK – xalqaro tadbirkorlikning eng samarali shakli . 
8.3. TMK millatini aniqlash. 
8.4. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida TMKlar faoliyati . 
 
Tayanch iboralar: 
Xalqaro kompaniya, ko’pmillatli kompaniya, konsorsium, transmilliy korporatsiya, 
transmilliylashtirish indeksi, integratsiyalashgan xalqaro ishlab chiqarish, gorizontal 
Отформатировано: Шрифт: Times New Roman,
полужирный, узбекский (кириллица)
Отформатировано: Шрифт: Times New Roman,
полужирный
116 

---

integratsiya, vertikal integratsiya, litsenziyalash, xalqaro ishlab chiqarish 
diversifikatsiyasi, transmilliy moliyaviy-sanoat guruhlari (TMSG). 
Xalqaro kompaniyalar
- bu milliy kapitalni boshqa davlatlarga tadbirkorlik faoliyatini 
amalga oshirish maqsadida olib chiquvchi tashkilotlardir. Zamonaviy xalqaro 
kompaniyalarning ko’pchilik qismi transmilliy korporatsiyalarni, tashkiliy shakli bo’yicha 
esa konsernlarni ifoda etadi. Ular ilgarigi turli davlatlar kapitalining oddiy birlashuvi va 
ishtirokchilari o’z kapitallarining mulkdori bo’lib qolgan kartellar, sindikatlar, trestlardan 
ma’lum darajada farqlanadi. Ularga teskari holda XXI asrning tipik konserni - bu odatda 
turli tarmoqlar va hududlar bo’yicha diversifikastiyalangan kapitalning yagona 
mulkdoridir. Zamonaviy xalqaro kompaniyalar transmilliy, ya’ni o’z millatiga ega bo’lgan 
yoki ko’pmillatli bo’lishi mumkin. Transmilliy korporatsiyalar bosh kompaniya (odatda u 
kompaniya millatini aniqlaydi) va uning xorijiy filiallarini o’z ichiga oluvchi sub’yektlar 
tizimini ifodalaydi. Bosh kompaniya boshqa davlatlardagi o’zining xorijiy filiallari 
aktivini nazorat qiladi va odatda ularning kapitalida o’z ulushiga ega bo’ladi.
1118 yilda 
Orden Tamplier tomonidan asos solingan va birinchilardan bo'lib 1135-yilda transmilliy 
moliya muassasasi sifatida bank sohasidagi ishlar bilan shug'ullana boshlagan. Birinchi 
transmilliy kompaniyaga 1600-ylda Gollandiyaning Ost-Indiya kompaniyasi asosida 
Britaniyaning Ost-Indiya kompaniyasiga asos solingan.
20-asrning 90-
yillaridan boshlab Oʻzbekiston sanoatining koʻp tarmoklarida jahondagi 
koʻpgina TMKlar ishtirokida sanoat korxonalari tashkil topdi. "OʻzDEU avto" ( 
Asaka 
avtomobil zavodi
), Zarafshon Nyumont, "Kabul tekstaplz", "KokaKola", "Nestle", "Keys 
Korporeyshn" va boshqa shular jumlasidandir.
Asaka avtomobil zavodi. 
• 
"O’zDEUavto” kompaniyasi - O`zbekiston avtomobil sanoatining yetakchi va 
to`ng’ich korxonasi. 
• 
Zavodning ishga tushirilishi tufayli O`zbekiston jahonda o`z avtomobil sanoatiga 
ega bo`lgan 28 mamlakat qatoridan o`rin oldi. Asaka avtomobil zavodi Andijon 
viloyatining Asaka shahrida 1994-1996-yillarda qurilgan