M. R. Tursunova xalqaro menejment

Participationin 
Goals 
Участие в Целях 
Komanda 
ishidagi 
muvaffaqiyatli 
natijalar 
evaziga 
muntazam 
ravishda pul 
mukofotlarini 
olinishi. 
77 
Madaniyat 
Culture 
Культура Kompaniyada 
xulq-atvor 
me’yorlari, 
harakteri va 
aloqalarning 
majmuasi. 
78 
Mutlaq 
ustunliklar 
Absolute 
advantages 
Абсолютные 
преимущества 
Boshqa 
davlatlarga 
nisbatan 
mehnat 
unumdorligi 
yuqori va 
ishlab chiqarish 
xarajatlari past 
bo’lgan 
mamlakatlarda 
tovar va 
xizmatlarni 
ishlab 
263 

---

chiqarishni 
tashkil etishni 
naqzarda 
tutuvchi 
tamoyil.
79 
Motivatsiya 
Motivation 
Мотивация 
Inson xulqining 
yo’nalganligi, 
tashkiliyligi, 
faolligi va 
barqarorligini 
aniqlab bergan 
holda uni 
fiziologik va 
psixologik 
boshqarishning 
dinamik 
jarayoni. 
80 
Mehnat 
Labor 
Труд 
Insonning aqliy 
va jismoniy 
qobiliyatini 
ishga solgan 
holda biror-bir 
faoliyat bilan 
shug’ullanish 
jarayoni. 
81 
Mehnat jadalligi 
Intensiveness 
of labour 
Интенсивность 
труда 
Jonli 
mehnatning 
jiddiyligi yoki 
murakkabligi 
darajasi 
72 
Mehnatning 
vazifaviy 
taqsimlanishi 
Distributing the 
labor by duty 
Распределение 
труда по 
обязанности 
Alohida 
ishchilar 
guruhi, 
ularning jamoat 
faoliyatidagi 
vazifalarga 
qarab 
264 

---

taqsimlash. 
73 
Mehnat 
motivatsiya 
turlari 
Types of labor 
motivation 
Типы трудовой 
мотивации 
Insonning 
muhim 
ehtiyojlari 
ierarxiyasi: 
qiziqarli ish, 
o’zini namoyon 
qilish 
imkoniyati, 
mustaqillik, 
malaka, ish 
haqi, muloqot 
va h.k. 
74 
Mehnat faoliyati 
motivatsiyasini 
shakllatirish 
mexanizmlari 
Mechanisms of 
labor 
motivation 
formation 
Механизмы 
формирования 
трудовой 
мотивации 
Ijtimoiy 
qadriyatlar, 
xulq me’yorlari 
va qoidalarini 
o’zlashtirish 
jarayoni va 
mehnat 
jarayonida 
shaxs uchun 
maxsus 
qadriyat 
yo’nalishlari va 
maqsadlarni 
ishlab chiqishni 
aniqlovchi 
qonuniyatli 
aloqalar va 
munosabatlar 
yig’indisi. 
75 
Motivatsiyaning 
amal qilish 
mexanizmi 
The 
mechanism of 
action of 
motivation 
Механизм 
действия 
мотивации 
Mehnat 
faoliyati orqali 
amalga 
oshiriladigan 
ehtiyojlardan 
265 

---

mehnat xulq-
atvoriga 
o’tishni 
aniqlovchi 
qonuniyatli 
aloqalar va 
munosabatlar 
yig’indisi. 
76 
Mehnat faoliyati 
motivlari 
Mehnat 
faoliyati 
motivlari 
Мотивация 
трудовой 
деятельности 
Mehnat 
jarayonida 
inson xulqini 
aniqlovchi 
sabablar. 
77 
Motivtsiya 
nazariyasi 
Theory of 
Motivation 
Теория 
мотивации 
Insonni mehnat 
faoliyatiga 
undovchi 
sabablarni 
ilmiy o’rgatish 
sabablari. 
78 
Me’yorlar 
Standards 
Нормы 
Guruhda guruh 
a’zolarining 
xulq-atvoriga 
oid ba’zi 
qonuniyatlar 
bo’lib, barcha 
guruh, a’zolari 
tomonidan tan 
olingan xulq-
atvorga xos 
tasavvurlarni 
ifodalaydi. 
79 
Muomala qoidasi 
Rules of 
communication 
Правила 
общения 
Eng yuqori 
tadbirkorlik 
yutuqlarini 
ta’minlashni 
266 

---

amalga 
oshiruvchi 
ishbilarmonchil
ik 
muomalalarini
ng yo’l-
yo’riqlaridan 
foydalanish 
mahorati. 
80 
Mehnat 
resurslarini 
boshqarish 
Human 
Resource 
Management 
Управление 
человеческими 
ресурсами 
Hokimiyatning 
barcha 
tarmoqlari va 
boshqaruvining 
hamma 
darajalaridagi 
davlat 
organlarining 
aniq maqsadga 
yo’naltirilgan 
faoliyati. 
81 
Mehnat bozori 
The labor 
market 
Рынок труда 
Mamlakat 
xo’jaligida 
ishchi kuchi 
harakatini 
tartibga solib 
turadigan 
asosiy vazifani 
bajaruvchi, ish 
beruvchi va 
ishchilarga 
ta’sir etuvchi 
dinamik tizim . 
82 
Mehnat 
shartnomasi 
Labor contract 
Трудовой 
договор 
Ishchilar va 
muassasa-
tashkilotlar 
o’rtasidagi 
kelishuv. 
267 

---

Bunda ichki 
ma’lum bir 
mutaxassislik 
lavozimidan 
kelib chiqib, 
ishga berish 
majburiyatini 
oladi, muassasa 
tashkilot esa, 
ishchiga haq 
to’lash va ish 
o’rni bilan 
ta’minlash 
majburiyatini 
oladi.
83 
Mukofotlash 
tizimi 
Rewarding 
system 
Система 
вознаграждения 
Ish haqi, 
nafaqalar, 
bajrish sifati 
mezonlari 
tizimlarini o’z 
ichiga oladi. 
84 
Mehnat 
shartnomasi 
Labor contract 
Трудовой 
договор 
Ish beruvchi va 
yollanma 
ishchining 
shaxsiy 
muzokaralari 
natijasida 
mehnat 
mazmuni va 
sharoiti, 
shuningdek ish 
haqi va 
ularning 
boshqa 
majburiyatlari 
kelishuvi. 
85 
Maslahat uslubi 
Method of 
Метод 
Menejer 
268 

---

consultation 
консультации 
qarorlari faqat 
batafsil axborot 
va 
baxslashuvdan 
so’nggina 
qabul qilinadi, 
shuningdek 
xodimlar 
tomonidan 
qaror va 
muammoning 
optimal 
yechimlari 
to’g’risida 
kiritilgan 
takliflar 
inobatga 
olinadi. 
Xodimlar, 
muhokamaviy 
ishtirok etib, 
qabul qilingan 
qarorlarni 
bajaradilar. 
86 
Mukofot 
Award 
Награда 
Odatda ish haqi 
va oylik 
ustidan 
erishilgan 
yutuqlarga 
haqni ifoda 
etuvchi naqd 
to’lovlar. 
87 
Maqsadlarga 
erishishda 
qatnashish 
Participation in 
the 
achievement of 
goals 
Участие в 
достижении 
целей 
Ishchilarga 
umumiy 
foydasiga 
emas, 
balki 
ishlab chiqarish 
hajmi 
oshishi 
269 

---

bilan 
bog’liq 
mukofot tizimi. 
88 
Malaka to’lovi 
Qualification 
Квалификацион
ная оплата 
Ishchilar 
tomonidan 
olingan 
malakaga 
bog’liq bo’lgan 
to’lovlar. 
89 
NAFTA 
NAFTA 
НАФТА 
Shimoliy 
Amerika Erkin 
Savdo 
Uyushmasini 
(NAFTA) ta'sis 
etish 
to'g'risidagi 
shartnoma 
1994 
yil 
1 
yanvarda 
kuchga kirdi va 
1988 
yil 
Kanada 
Amerika Erkin 
Savdo 
to'g'risidagi 
Bitimni 
(CUSFTA) 
saqlab qoldi va 
tasdiqladi. 
90 
Norasmiy 
kommunikatsiya 
Informal 
communication 
Информальная 
коммуникация 
Rahbar 
atrofidagi 
shov-shuvlar, 
rahbarning 
xizmatga doir 
bo’lmagan 
shaxsiy 
aloqalar, 
norasmiy 
270 

---

kanallar bilan 
axborot 
almashuvlari 
kiradi. 
91 
Nominal 
daromad 
Nominal 
income 
Номинальный 
доход 
Ma’lum davr 
mobaynida 
bajarilgan ish 
uchun olingan 
daromad. 
92 
Nizo 
Dispute 
Спор 
Ishlab 
chiqarishda, 
jamiyat yoki 
shaxsiy 
hayotda 
mavjud 
bo’ladigan 
qarama-qarshi 
maqsadlar, 
ishtiyoqlar, 
fikrlar va 
mulohazalarnin
g to’qnashuvi. 
93 
Nizo sharoitlari 
Conditions of 
conflict 
Условия 
конфликта 
Janjaldan ilgari 
ro’y beradigan, 
janjalning 
sabablari 
va 
shartari 
to’plami. 
94 
Noverbal 
kommunikatsiya 
Nonverbal 
communication 
Nonverbal 
communication 
So’z va 
somvollardan 
tashqari barcha 
vositalar 
yordamida 
axborot 
almashish 
jarayoni. 
271 

---

95 
Operativ (joriy) 
maqsadlar 
Operational 
(current) goals 
Операционные 
(текущие) цели 
Qisqa muddatli 
(strategic 
maqsadlrdan 
farqli o’laroq) 
maqsadlar. 
96 
Oddiy tizim 
Simple system 
Простая система Axborot paydo 
bo’lgan joydan 
iste’mol joyiga 
keltiriladi. 
Bundan 
axborot telefon 
orali yoki 
signallar 
vositasida kelib 
tushishi 
mumkin. Bu 
turdagi axborot 
tizimi quyi 
boshqaruv 
bosqichiga 
to’g’ri keladi. 
97 
PEST – tahlili 
PEST analysis 
PEST - 
анализ Makroiqtisodiy 
tahlilning 
asosiy qismi 
bo’lib, u 
siyosiy(p), 
iqtisodiy(e), 
ijtimoiy-
demografik(s) 
va 
texnologik(t) 
omilini o’z 
ichiga oladi. 
98 
Personalning 
qadriyatlar 
ierarxiyasi 
Hierarchy of 
personal values 
Иерархия 
личных 
ценностей 
Xodimlarni 
samarali 
faoliyatiga 
undovchi 
272 

---

motivlarning 
bo’ysunish 
darajasi. 
99 
Personalni 
boshqarish 
Management of 
personnel 
Управление 
персоналом 
Tashkilotning 
boshqaruv 
a’zolari, 
personalni 
boshqarish 
tizimi 
bo’limlarini 
boshqaruvchila
ri va 
mutaxasisslarin
ing aniq 
maqsadga 
yo’naltirilgan 
faoliyati. 
100 Qo’shma korxona 
Joint ventures 
Совместные 
предприятия 
Biror-bir 
biznes yuritush 
uchun ikkita 
korxona 
tomonidan 
tuziladigan 
mustaqil firma. 
101 
Qadriyat 
Value 
Значение Nisbatan 
umumiy 
iqrorlik bo’lib, 
nima to’g’ri, 
nima noto’g’ri 
ekanligini 
bildiradi. 
102 
Qo’shimcha 
qiymat 
Added value 
Добавленная 
стоимость 
Mahsulotning 
to’la va joriy 
bozor qiymati 
o’rtasidagi 
farq. 
273 

---

103 
Qo’shilishlar 
Mergers 
Слияния 
Odatda ikkita 
bir xil xajmli 
kompaniyalarni
ng qo’shilishi 
orqali bitta 
yirik 
kompaniyaning 
tashkil etilishi, 
ya’ni 
kimpaniyani 
tashqi o’sishi 
usullaridan 
biri. 
104 Qabul qilinadigan 
qarorlar 
Decisions to be 
made 
Решения 
должны быть 
сделаны 
Boshqaruvchila
r ishtirokiga 
ko’ra 
boshqaruvning 
ideal-tipik, 
avtoritar, 
aloqadorlik va 
avtonom 
(muxtor) 
uslublari 
ajratiladi. 
105 
Qo’shma qarorli 
boshqarish uslubi 
Joint Decision 
Management 
Methods 
Методы 
управления 
совместными 
решениями 
Bunda menejer 
muammoni 
o’rtaga qo’yadi 
va uni hal 
qilish uchun 
cheklangan 
shart-
sharoitlarni 
o’rnatadi, 
xodimlar 
kelishilgan 
chegaralarda 
o’tkazilgan 
274 

---

tadbirlar 
to’grisida 
mustaqil qaror 
chiqaradilar, 
menejer ruhsat 
beradi, lekin 
veto 
(ta’qiqlash) 
huquqini 
saqlab qoladi. 
106 Real daromad 
Real income 
Реалный доход 
Nominal 
daromadning 
xarid 
qobiliyati. 
107 
Rasmiy guruhlar 
Official groups 
Официальные 
группы 
Bu tashkilot 
tomonidan 
ko’zda tutilgan 
guruhlar. 
108 
Sertifikat 
The sertificate 
Сертификат 
Ma’sul idora 
tomonidan 
mahsulotni 
ekspertiza 
qilish asosida 
beruluvchi, 
mahsulot 
sifatini 
belgilovchi 
hujjat. 
109 
Stress 
Stress 
Стресс 
Bu 
organizmning 
jismoniy va 
asosan 
psixologik 
zo’riqishi. 
110 
Samarasiz ishlab 
chiqarish 
Inefficient 
production 
Неэффективное 
производство 
Kompaniya 
uchun foyda va 
275 

---

daromad 
keltirmaydigan 
narsalarning 
barchasi 
(mashina va 
uskunalardagi 
kamchiliklar, 
yomon sifat). 
111 
Strategik 
alyanslar 
Strategic 
alliances 
Стратегические 
альянсы 
Òdatda ikkita 
kompaniyaning 
o’zaro 
manfaatli 
strategik 
maqsadlarni 
amalga oshirish 
uchun 
birlashishi. 
112 
Sinergizm 
Synergy 
Синергия 
Kompaniyalar 
yiriklashuvida 
kuzatiluvchi 
samara. Bunda 
umumiy natija 
alohida 
kompaniyalar 
natijasidan 
yuqori bo’ladi 
va ba’zan 
2+2=5 formula 
bilan 
ifodalanadi. 
113 Transmilliy 
korporatsiyalar 
Transnational 
corporations 
Транснациональ
ные корпорации 
Transmilliy 
korporatsiya 
(TMK) bu chet 
el aktivlariga 
ega bo'lgan 
yirik 
korporatsiya 
276 

---

bo'lib, o'z 
faoliyatining 
kamida to'rtdan 
bir qismini 
mamlakatdan 
tashqarida, 
ro'yxatdan 
o'tgan 
mamlakatda 
amalga 
oshiradi. 
Tashkiliy asos 
sho''ba 
korxonalar 
kapitalida 
qatnashadigan 
bosh 
kompaniya 
printsipiga 
asoslanadi. 
TMK ishlab 
chiqarishning 
uzluksiz o'sishi 
va birlashishi, 
kompaniyalarni
, 
kompaniyalarni 
bir maqsadga 
birlashtirish 
(qo'shilish, 
sotib olish, 
moliyalashtiris
h, guruhlarni 
shakllantirish) 
siyosatiga amal 
qiladi. U 
sanoat, xizmat 
ko'rsatish, 
277 

---

savdo, bank, 
sug'urta va 
boshqa 
sohalarga 
ixtisoslashgan. 
U 1118-
yilda Templar 
buyrug'i bilan 
tashkil etilgan 
va 1135- yilda 
birinchilardan 
bo'lib xalqaro 
biznesning 
moliyaviy 
instituti sifatida 
bank ishi bilan 
shug'ullangan. 
Birinchi ko'p 
millatli 
kompaniya 
1600-yilda 
Gollandiyaning 
East Indian 
Indies 
kompaniyasi 
tomonidan 
tashkil etilgan. 
Ikkinchi Jahon 
Urushidan 
keyin (1939–
45) 
ularning 
roli yana o'sdi. 
21-asr boshida 
dunyo ishlab 
chiqarishining 
katta qismi 
TMK qo'lida 
edi. AMC 
278 

---

G'arbiy Evropa 
va Kanadada, 
shuningdek 
rivojlanayotgan 
bir qator 
mamlakatlarda 
ofislariga ega. 
Masalan, 
Fordning 30 
mamlakatda 
filiallari 
mavjud. TMC - 
Buyuk 
Britaniyaning 
eng yirik 
kompaniyalari 
(British 
Petroleum, IKI 
va boshqalar), 
Germaniya 
(Hearst, 
Siemens va 
boshqalar) va 
Gollandiyaning 
Philips 
kompaniyasi. 
TMK ichki 
(ichki) va 
tashqi 
bozorlarga 
e'tiborni 
qaratadi. Qoida 
tariqasida, siz 
kuchli ilmiy va 
texnik 
potentsialga 
egasiz. Mac, 
Detroyt 
279 

---

shahridagi Ford 
Motor, AQSh. 
Ilmiy-texnik 
markaz mavjud 
bo'lib, unda 
100000 dan 
ortiq 
muhandislar, 
olimlar, 
texnologlar va 
dizaynerlar 
ishlaydi. TMK 
tarkibi va 
faoliyatini 
doimiy 
ravishda 
yangilab turadi. 
Ularning asosiy 
maqsadi bitta 
bozor 
segmentida 
emas, balki 
global bozorda 
kuchli 
ustuvorlikni 
ta'minlashdir. 
XX 
asrning 90-
yillaridan 
boshlab 
O'zbekistonnin
g ko'plab 
tarmoqlarida 
dunyodagi 
ko'plab 
transmilliy 
korporatsiyalar 
ishtirokidagi 
280 

---

sanoat 
korxonalari 
tashkil etildi. 
Ular orasida 
UzDaewoo 
Auto (qarang 
Asakinsk 
avtomobil 
zavodi), 
Zarafshan 
Newmont, 
Kabul Textiles, 
CocaCola, 
Nestle, Case 
Corporation va 
boshqalar. 
114 
Tashqi iqtisodiy 
aloqalar 
Foreign 
economic 
relations 
Внешне 
экономические 
связи 
Tashqi 
iqtisodiy 
aloqalar 
korxona, firma 
faoliyatida 
muhim ro’l 
o’ynaydigan 
jarayonlardan 
biridi. Bu 
jarayon orqali 
korxona, firma, 
tashkilotlar 
o’zlarining 
tovarlarini 
jahon bozoriga 
olib chiqishadi. 
O’zlari 
chiqarayotgan 
tovarlarni 
raqobatbardosh 
va 
talabchanligini 
281 

---

oshirishadi. 
115 
Talab 
Demand 
Спрос 
Ehtiyojning pul 
bilan 
qondirilgan 
qismi. 
116 
Taklif 
Supply 
Предложения Bozorga kelib 
tushgan va 
kelib tushushi 
mumkin 
bo’lgan tovar 
va xizmatlar. 
117 
Tadbirkorlik 
Entrepreneursh
ip 
Предпринимател
ьство 
Inlizcha yoki 
fransuzchadan 
tarjima 
qilinganda 
“imkoniyatlarn
i amalga 
oshirish, 
qo’llash yoki 
novatorlik 
faoliyati yohud 
korxona tuzish 
yo’li bilan 
ehtiyojlar va 
istaklarni 
qondirish” 
ma’nosida. 
118 
Tashqi muhit 
tahlili 
Environmental 
Analysis 
Анализ 
окружающей 
среды 
Tashqi 
makroiqtisodiy 
va 
mikroiqtisodiy 
ko’rsatgichlarn
ing tahlili. 
119 
Tashqi muhit 
tahlili tuzilmasi 
Structure of 
environmental 
analysis 
Структура 
экологического 
анализа 
Tashqi 
iqtisodiy, 
huquqiy, 
282 

---

madaniy va 
siyosiy 
muhitlar 
tahlilining 
majmuasi. 
120 
Tashqi taqdirlash 
External 
reward 
Внешняя 
награда 
Tashkilot 
tomonidan 
berildigan 
mukofotlar, 
masalan, ish 
haqi yoki ishda 
lavozim 
bo’yicha 
ko’tarilish. 
121 
Tashkiliy tuzilish Organizational 
structure 
Организационна
я структура 
Tashkilotlar o’z 
mehnat 
jarayonini 
alohida 
topshiriqlarga 
bo’lishi va 
ushbu 
topshiriqlar 
ustidan nazorat 
etish 
usullrining 
yig’indisidir. 
122 
Temperament 
(mijoz) 
Temperament 
(customer) 
Темперамент 
(клиент) 
Nerv 
sistemalarining 
tug’ma 
ko’rsatkichi 
bo’lib, nerv 
jarayonlarining 
kuchi, 
vazminligi va 
harakatchanligi
ni belgilaydi. 
123 Telekommunikats
Telecommunic
Связь 
Uy sharoitida 
283 

---

iya 
ations 
ofisga ulangan 
telefon, 
kompyuter 
modemi va 
faks orqali ish 
yuritish. 
124 
Tashkilot 
madaniyati 
The culture of 
the 
organization 
Культура 
организации 
Shaxs yoki 
kishilar 
guruhining 
o’ziga xos 
jihatlarini aks 
ettiruvchi xulq-
atvor. 
125 
Texnoloyiga 
To the 
technology 
К технологии Qimmatbaho 
narsa. 
Xodimlar yoshi 
darajasi 
ko’tarilishi va 
yoshlar 
sonining 
qisqarishi 
menejerni 
ishchilar 
o’rnini 
bosuvchi 
texnologiyalar 
haqida 
o’ylantiradi. 
Ma’lumotlarni
ng yig’ilish 
fazasi faoliyat 
yo’nalishlarini 
ta’riflash, 
maqsad va 
vazifalarni 
ko’rsatgan 
holda 
ma’lumotlar 
284 

---

yig’ish rejasini 
tayyorlash va 
uning 
amaliyotda 
amalga 
oshirilishiga 
javob beruvchi 
shaxslar va 
muassasalar 
bo’lishini o’z 
ichiga oladi.
126 
Ta’sir 
Impact 
Эффект 
Bu bir 
shaxsning 
ikkinchi shaxs 
xulqi, 
munosabatlari 
va 
hissiyotlariga 
o’zgartirish 
kirituvchi har 
qanday 
xarakterdir. 
127 
Usul 
Method 
Метод 
Tadqiqot qilish 
yoki ta’sir 
ko’rsatish 
usulidir. 
Tadqiqot qilish 
nuqtai 
nazaridan usul 
deganda 
boshqaruv 
ob’ektini 
o’rganish 
jarayonida 
qo’llaniladigan 
usullar, ya’ni: 
Sistema(tizim)l
i yondashuv, 
285 

---

kompleks 
yondashuv, 
tarkibiy 
yondashuv, 
integratsion 
yondashuv, 
modellashtirish
, iqtisodiy-
matematik 
yondashuv, 
kuzatish, 
ekperiment, 
sotsiologik 
kuzatuv kabi 
tahlilning ilmiy 
usullari 
tushuniladi. 
128 
Vertikal 
tabaqalanish 
Vertical 
stratification 
Вертикальная 
стратификация 
Tashkilotda 
hukmronlik 
darajalari soni. 
129 
Verbal 
kommunikatsiya 
Verbal 
Communicatio
n 
Вербальное 
общение 
So’z va 
simvollar 
yordamida 
axborot 
almashinuvi. 
130 
Vayronaviy nizo 
Destructive 
conflict 
Разрушительный 
конфликт 
Ko’pincha gap 
chuvlashishdan 
arzimas mayda 
gap g’avg’olar 
oqibatida 
ro’yobga 
chiqadi. Bu 
holatda 
opponentlar ish 
manfaatini 
ko’zlamaydi. 
131 
Vazifa 
Duty 
Задача 
Amalga 
286 

---

oshirislihi, hal 
qilinishi lozim 
bo’lgan 
masala, 
o’rganishi 
lozim bo’lgan, 
ko’zda tutilgan 
maqsad, yoki 
biror-bir 
topshiriq, 
xizmat, 
yumush, 
xizmat 
lavozimi, 
mansab, amal 
demakdir.
132 
Vazifa 
miqdorining 
bo’linishi 
Division of 
task size