M qudaybergenov q. Paxratdinov

PIKIR BILDIRIWSHILER: Shamshetdin Abdinazimov,
filologiya ilimlerinin’ doktori’
Gawxar Patullaeva,
filologiya ilimlerinin’ kandidati’
ALG’I’ SO’Z

Ha’r qanday ilimnin’ o’zine ta’n payda boli’w, qa’liplesiw, rawajlani’w jollari’ boladi’. Qaraqalpaq til bilimi de sonday jollardan o’tip, o’zinin’ tariyxi’y qa’liplesiw da’wirin basi’nan keshirdi.

Qaraqalpaq til bilimi 1920-ji’llardan keyin payda boldi’, qa’liplesti ha’m ken’nen rawajlana basladi’. Da’slepki ji’llari’, tiykari’nan, alfavit ha’m orfografiya, terminologiya, sabaqli’qlar ha’m bag’darlamalar du’ziw isine kewil bo’lindi. 1930-ji’llardan baslap qaraqalpaq tilinin’ fonetikasi’, grammatikasi’, leksikasi’, tariyxi’ ha’m dialektleri ilimiy jaqtan ha’r qi’yli’ aspektte u’yrenile basladi’. Al 1960-ji’llardan keyin qaraqalpaq til biliminin’ barli’q tarawlari’ boyi’nsha ilimiy izertlewler ken’nen en jaydi’ ha’m til bilimi Qaraqalpaqstandag’i’ ja’miyetlik ilimlerdin’ o’z aldi’na bo’lek bir tarawi’ si’pati’nda rawajlana basladi’. Son’g’i’ ji’llari’ qaraqalpaq tili boyi’nsha monografiya, ilimiy maqalalar, joqari’ oqi’w ori’nlari’ ushi’n oqi’w qollanbalari’ basi’li’p shi’qti’, kandidatli’q ha’m doktorli’q dissertaciyalar jaqlandi’. Ha’zirgi waqi’tta qaraqalpaq til biliminin’ barli’q tarawlari’ da ha’r ta’repleme rawajlani’p, qaraqalpaq tilin izertlewge arnalg’an ko’plegen ilimiy miynetler payda boldi’. Bul miynetler tilimizdi bunnan bi’lay da ha’r ta’repleme ha’m teren’irek izertlew ushi’n u’lken ja’rdem beredi. Sonli’qtan da bul kitapta qaraqalpaq til biliminin’ qa’liplesiw ha’m rawajlani’w jollari’ qi’sqasha planda so’z etiledi.
Qaraqalpaq til bilimi tariyxi’ni’n’ a’hmiyeti ayri’qsha. Oni’n’ ta’rbiyali’q roli de ku’shli. O’ytkeni ol ja’miyetlik sanani’n’, ma’deniyatti’n’ rawajlani’wi’ menen ti’g’i’z baylani’sli’. Qaraqalpaq til biliminin’ tariyxi’na na’zer sali’w-o’ytkeni biliw ushi’n g’ana emes, soni’n’ menen birge, oni’n’ ha’zirgi jag’dayi’n duri’s tani’w, keleshegin bag’darlaw ushi’n da za’ru’r. Sonli’qtan usi’ni’li’p oti’rg’an bul kitapta qaraqalpaq til biliminin’ ha’r bir tarawi’ boyi’nsha izertleniw jag’dayi’ haqqi’nda xronologiyali’q ta’rtipte izbe-iz mag’li’wmatlar beriledi.