М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

Can (could) феъли


§ 136. Can феъли Indefinite Infinitive билан биргаликда иш-харакатни бажаришга имкон ёки қодирликни ифодалаш учун ишлатилади. Ўзбек тилида ушбу модал феълни алохида бир муқим сўз билан таржима қилиб бўлмайди, лекин умумий холда унинг асосий маъносини қила олмоқ деб бериш мумкин. Мазкур модал феъл бошқа мустақил феъллар билан келганида, асосий феъл англатган маънога қараб, таржимада қила олмоқ феълини ўзгартириб кетилади, масалан, I can read – ўқий оламан, I can go – бора оламан, I can speak – гапира оламан ва хоказо.
Can х о з и р г и ва к е л а с и замонга тегишли бўлиши мумкин:
I can do it now. Мен уни қила оламан.
I can speak English. Мен инглизча гапира оламан.
He can finish his work next week. У ишини келгуси хафта тугата олади.
Can Indefinite Infinitive Passive билан биргаликда ишлатилганида ўзбек тилига мажхул нисбат ёки аниқ нисбат воситасида таржима қилиниши мумкин:
The streamer can be discharged tomorrow. Пароход эртага юкдан бўшатилиши мумкин ёки Пароходни эртага юкдан бўшатиш мумкин.
Can билан бир қаторда баъзан to be able бирикмаси ишлатилади. Ушбу бирикма can ва could нинг ўрнига хам (I am able, I was able), can феълининг мавжуд бўлмаган шакллари ўрнига хам ишлатилади (I have been able, I shall be able ва хоказо):
I can do it = I am able to do it. Мен буни қила оламан (Мен буни қилиш имконига эгаман).
I could do it = I was able to do it. Мен буни қила олдим (Мен буни қилиш имконига эга эдим).
I shall be able to do it. Мен буни қилиш имконига эга бўламан.
§ 137. Can Perfect Infinitive билан биргаликда б ў л и ш с и з ва с ў р о қ гапларда сўзловчи томонидан инфинитив томонидан ифодаланган иш-харакатнинг хақиқатда содир бўлганлик эхтимолига шубха билан қаралиб, иш-харакатнинг хақиқатда содир бўлганлиги инкор қилинган холатларда ишлатилади. Бу холатда сўроқ гапларни ўзбек тилига таржима қилишда нахотки юкламасидан фойдаланилади:
He cannot have done it. У буни қила олмайди (У буни қилган бўлиши мумкин эмас = Бу иш унинг қўлидан келмайди).
He cannot have said it. У бундай дея олмайди (Унинг бундай дейиши мумкин эмас).