|
НИСБИЙ ОЛМОШЛАР (RELATIVE PRONOUNS)
§ 24. Н и с б и й о л м о ш л а р эргаш гапларни бош гапларга боғлаш учун хизмат қилади. Улар боғловчи сўзлар хисобланади, ушбу боғловчи сўзларнинг боғловчилардан фарқи шуки, улар нафақат эргаш гапларни бош гап билан боғлайди, балки, эргаш гапларнинг бўлаги хам хисобланади.
§ 25. Э г а, к е с и м ва т ў л д и р у в ч и эргаш гапларни бош гап билан боғлаш учун who (whom), whose, what, which олмошлари қўлланилади. Улар сўроқ олмошлари хисобланади, лекин мазкур олмошлар сўроқ учун эмас, балки гапларни боғлаш учун қўлланилади:
Who has done it is unknown. Буни ким қилгани номаълум.
I do not know which of them speaks French. Мен уларнинг қай бири французча гапиришини билмайман (Мен улардан ким французча гапиришини билмайман).
That is not what I want. Бу мен хохлаган нарса эмас.
§ 26. А н и қ л о в ч и эргаш гапларни бош гапга боғлаш учун who (whom), whose, which ва that олмошлари ишлатилади:
The man who is sitting next to Mr. A. is my English teacher. Жаноб А. нинг ёнида ўтирган одам – менинг инглиз тили ўқитувчим.
The watch that I lost was a very good one. Мен йўқотиб қўйган соат жуда яхши эди.
§ 27. Who ш а х с л а р г а нисбатан қўлланилади ва эргаш гапда эга вазифасини бажаради:
The man who was here is a book-keeper. Бу ерда бўлган одам – хисобчи.
Whom шакли шахсларга нисбатан қўлланилади ва эргаш гапда воситасиз тўлдирувчи вазифасини бажаради:
There is the man whom we saw in the park yesterday. Кеча биз паркда кўрган одам мана шу.
§ 28. Which ж о н с и з п р е д м е т л а р ва х а й в о н л а р г а нисбатан қўлланилади ва эргаш гапда эга ёки воситасиз тўлдирувчи вазифасини бажаради:
The books which are on the table must be returned to the library today (эга). Столдаги китоблар бугун кутубхонага қайтарилиши керак.
He showed me the letter which he had received from his brother (воситасиз тўлдирувчи). У менга акасидан олган хатни кўрсатди.
He showed me the skin of the wolf which he had killed (воситасиз тўлдирувчи). У менга ўзи ўлдирган бўрининг терисини кўрсатди.
§ 29. Which бир сўзга эмас, балки ундан олдин келган б у т у н б и р г а п г а тегишли бўлиши мумкин:
I said nothing, which made him still more angry. Мен хеч нарса демадим, бу эса унинг янада жахлини чиқарди.
§ 30. Whose олмоши ж о н л и п р е д м е т л а р г а нисбатан ишлатилади ва ўзи боғланган отдан о л д и н туради:
That is the girl whose brother came to see us the other day. Бир неча кун олдин акаси бизни кўргани келган қиз ана шу.
Do you know the man whose house we saw yesterday? Кеча биз уйини кўрган одамни биласизми?
Лекин, баъзан which жонсиз предметларга нисбатан хам қўлланилади, бунда у отдан кейин келадиган of which оборотининг ўрнига ишлатилади:
We saw a mountain whose top (= the top of which) was covered with snow. Биз чўққиси қор билан қопланган тоғ кўрдик.
§ 31. That олмоши ж о н л и предметларга нисбатан хам, ж о н с и з предметларга нисбатан хам қўлланилади.
Кўпинча that и н д и в и д у а л л а ш т и р у в ч и ва к л а с с и ф и к а ц и я қ и л у в ч и аниқловчи эргаш гапларда which ва whom нинг ўрнига ишлатилади:
The article that (which) I translated yesterday was very easy. Кеча мен таржима қилган мақола жуда осон эди.
These are the words that (which) you mispronounce. Сиз нотўғри талаффуз қиладиган сўзлар мана шулар.
Vessels that (which) are built for the transportation of oil products are called tankers. Нефт махсулотлари ташиш учун қурилган кемалар танкерлар деб аталади.
The doctor that (whom) I visited yesterday is a specialist in diseases of the heart. Кеча мен олдига борган шифокор юрак касалликлари бўйича мутахассисдир.
Изох: Эга вазифасидаги who олмоши кам холларда that олмоши билан алмаштирилади:
The man who (that) has written this article is my friend. Бу мақолани ёзган одам - менинг дўстим.
О р т т и р м а д а р а ж а д а г и с и ф а т л а р, т а р т и б с о н л а р, шунингдек, all, any, only билан аниқланган отлардан кейин (which ва whom эмас) фақат that олмоши ишлатилади:
This is the best dictionary that I have ever seen. Бу мен хозиргача кўрган энг яхши луғат китобидир.
This is the first composition that he has written in English. Бу унинг инглиз тилида ёзган биринчи иншосидир.
Come at any time that is convenient to you. Сизга қулай бўлган исталган пайтда келинг.
I’ve read all the books that you gave me. Мен сиз берган барча китобларни ўқиб чиқдим.
И з о х л о в ч и аниқловчи гапларда that и ш л а т и л м а й д и:
His article on this subject, which was published in 2010, was a great success. Унинг бу масаладаги мақоласи, у 2010 йилда нашр қилинган, катта муваффақиятга эришди.
My brother, whom I have not seen for a year, has just returned to Moscow. Акам, уни бир йил кўрмагандим, хозиргина Москвага қайтди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
