М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

Present Perfect Continuous нинг ишлатилиш холатлари умумий жадвали

№	Ифодаланадиган иш-харакат	Мисол	Таржимаси
1	Ўтган замонда бошланган ва х о з и р г и з а м о н д а х а л и х а м д а в о м э т а ё т г а н д а в о м л и иш-харакат	I have been reading the newspaper since five o’clock.	Мен соат бешдан буён газета ўқияпман.
2	Ўтган замонда бошланган ва н у т қ с ў з л а н а ё т г а н п а й т д а н б и р о з о л д и н т у г а г а н д а в о м л и иш-харакат	Although the sun is shining, it is still cold as it has been raining hard.	Қуёш чарақлаётган бўлса хам, (бироз олдин) қаттиқ ёмғир ёғиб ўтганлиги сабабли, хаво хали хам совуқ.

The Past Perfect Continuous Tense


(Тугалланган давомли ўтган замон)


Past Perfect Continuous Tense нинг ясалиши

§ 56. 1. Past Perfect Continuous to be ёрдамчи феълининг Past Perfect шакли (had been) ва асосий феълнинг хозирги замон сифатдош шакли (Present Participle) ёрдамида ясалади: I had been working, he had been working.

2. С ў р о қ ш а к л и д а биринчи ёрдамчи феъл эгадан олдин қўйилади: Had I been working? Had he been working?
3. Б ў л и ш с и з ш а к л и not юкламасини биринчи ёрдамчи феълдан кейин қўйиш билан ясалади: I had not been working, he had not been working.
4. С ў р о қ – б ў л и ш с и з шаклида not юкламаси эгадан кейин қўйилади: Had I not been working? Had he not been working?

Бўлишли шакли	Сўроқ шакли	Бўлишсиз шакли	Сўроқ-бўлишсиз шакли
I had been working He (she, it) has been working We had been working You had been working They had been working	Had I been working? Had he (she, it) been working? Had we been working? Had you been working? Had they been working?	I had not been working He (she, it) had not been working We had not been working You had not been working They had not been working	Had I not been working? Had he (she, it) not been working? Had we not been working? Had you not been working? Had they not been working?

5. Сўзлашувда Past Perfect да ишлатиладиган қисқартмалар ишлатилади (қаранг: Past Perfect Tense нинг ясалиши мавзуси): I’d been working, he’d been working; I hadn’t been working, I’d not been working; hadn’t I been working? ва бошқалар.

Past Perfect Continuous Tense нинг ишлатилиши

§ 57. Past Perfect Continuous ўтган замондаги, Past Indefinite да ифодаланган А иш-харакатдан олдинроқ бошланиб, мазкур А иш-харакат с о д и р б ў л и ш п а й т и д а х а л и х а м д а в о м э т а ё т г а н д а в о м л и В иш-харакатни ифодалаш учун ишлатилади. Past Perfect Continuous (Present Perfect Continuous каби) иш-харакатнинг с о д и р б ў л и ш у з у н л и г и (иш-харакатнинг қанча вақт мобайнида содир бўлганлиги) к ў р с а т и л г а н и д а ишлатилади. Бунда иш-харакатнинг қанча вақт мобайнида содир бўлганлиги for two hours икки соат мобайнида, for three months уч ой мобайнида, for a long time узоқ вақт мобайнида кабилар билан берилади:

I had been working [В иш-харакат] for a long time when my brother came [А иш-харакат]. Акам келганида мен анча вақтдан буён ишлаётган эдим (Акам келганида ишлаётганимга анча бўлган эди).
His sister had been living in Moscow for three years when the war broke out.
Уруш бошланганида унинг синглисининг Москвада яшаётганига уч йил бўлган эди.
Демак, унинг синглиси уруш бошланишидан уч йил олдин Москвага кўчиб келган. Мазкур гапдаги А иш-харакат – уруш бошланмоқ, В иш-харакат – Москвада яшамоқ. Бунда В иш-харакат А иш-харакатдан олдинроқ бошланган ва А иш-харакат содир бўлган пайтда хам давом этмоқда.
It had been raining for two hours when I left home. Уйдан чиққанимда ёмғирнинг ёғаётганига икки соат бўлган эди (Уйдан чиққанимда ёмғирнинг бошланганига икки соат бўлган эди). Мазкур гапда берилган холатни кенгайтириб берамиз: Ёмғир мен уйдан чиқишимдан олдин бошланган ва уйдан чиққан пайтимда ёмғир хали хам тўхтамаган, унинг бошланганига эса икки соат бўлган эди.
She had been sleeping for three hours when we returned. Биз қайтиб келганимизда унинг ухлаётганига уч соат бўлган эди.
Юқорида кўрсатилган мисолларда иш-харакатнинг қанча вақт мобайнида содир бўлганлиги кўрсатилмаган бўлганида эди, Past Perfect Continuous нинг ўрнига Past Continuous ишлатилган булар эди:

Ўтган замондаги бошқа бир иш-харакатдан олдинроқ бошланган ва унинг содир бўлиш пайтида хам давом этаётган давомли иш-харакат
иш-харакатнинг қанча вақт мобайнида содир бўлганлиги кўрсатилганида	иш-харакатнинг қанча вақт мобайнида содир бўлганлиги кўрсатилмаганида
I had been working for a long time when my brother came. His sister had been living in Moscow for three years when the war broke out. It had been raining for two hours when I left home. She had been sleeping for three hours when we returned.	I was working when my brother came. His sister was living in Moscow when the war broke out. It was raining when I left home. She was sleeping when we returned.

§ 58. Past Perfect Continuous, шунингдек, ў т г а н з а м о н д а г и б о ш қ а б и р и ш – х а р а к а т н и н г б о ш л а н и ш и д а н с а л о л д и н р о қ т у г а г а н д а в о м л и иш-харакатларни ифодалаш учун хам ишлатилади. Иш-харакатнинг содир бўлиш даври кўрсатилиши ёки кўрсатилмаган бўлиши мумкин:

Although the sun was shining, it was still cold as it had been raining hard for two hours.
Қуёш чарақлаётган бўлса хам, хали хам совуқ эди, чунки (бундан олдин) икки соат давомида қаттиқ ёмғир ёғиб ўтган эди.
He felt very tired when he came home as he had been playing football.
У уйга келганида жуда чарчаган эди, чунки у (бундан олдин) футбол ўйнаган эди.
Past Perfect Continuous нинг ишлатилиш холатлари умумий жадвали

№	Ифодаланадиган иш-харакат	Мисол	Таржимаси
1	Ўтган замондаги б о ш қ а б и р и ш –х а р а к а т н и н г с о д и р б ў л и ш п а й т и д а с о д и р б ў л а ё т г а н давомли иш-харакат, ушбу иш-харакатнинг қ а н ч а в а қ т м о б а й н и д а с о д и р б ў л г а н л и г и к ў р с а т и л г а н х о л д а	I had been working for two hours when my brother came.	Акам келганида ишлаётганимга икки соат бўлган эди.
2	Ўтган замондаги бошқа бир иш-харакатнинг бошланишидан б и р оз о л д и н т у г а г а н д а в о м л и иш-харакат	He felt tired as he had been playing football for several hours.	У чарчади, чунки (бундан олдин) бир неча соат давомида футбол ўйнаган эди.