M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

Birinchi bosqich.
Rossiya tashqi siyosatining bu bosqichi 1980-yil 
oxiri “sovuq urush” barham topishi, “Varshava Shartnomasi tashkilo­
tining tugashi, Sovet Ittifoqining parchalanishi bilan boshlangan. Bir 
necha yillar davomida, ya’ni 1990-yilning ikkinchi yarmiga qadar de- 
mokratik tuzumga o‘tish rivojlandi. Rossiyada ham liberal xarakterga 
ega davlat rahbari B. Yelsin va tashqi ishlar vaziri A. Kozirev davrida
119 
Концепция внешней политики Российской Федерации http://www.
mid.ru/ns.osndoc.nsf/0e9272befa34209743256c630042dlaa/d48737161a0bc9
44c32574870048d8f770penDocument
189

---

G‘arb bilan, xususan, AQSH bilan do‘stona aloqalar ikki yo‘nalishda: 
iqtisodiy va harbiy-siyosiy yo‘nalishda rivojlandi. 1992-yil boshida 
Rossiya AQSH bilan aloqalarda ochiqlikni namoyon qildi. Prezident 
B.Yelsin rasmiy ravishda mamlakatning yadroviy qurollari AQSH 
hududiga yo ‘naltirilmasligini bildirdi120. Rossiya iqtisodiy islo­
hotlar uchun 1990-yilda G ‘arbning katta moliyaviy yordamidan 
foydalandi. Natijada barcha muhim xalqaro masalalar, jumladan, 
qurollanish bo‘yicha muzokaralarda tashqi siyosati ta ’siriga bar- 
ham berildi.
Bugungi kun bilan solishtiradigan bo‘lsak, Rossiyaning tashqi 
siyosatga ajratayotgan xarajati nisbatan past ko‘rsatkichda qolmoq­
da. Tashqi siyosatga AQSH - 300 mlrd. dollar, Yaponiya - 50 mlrd. 
atrofida, Angliya 40 mlrd.ga yaqin, Rossiya esa - atigi 8 mlrd. dollar 
sarflaydi121.
Ikkinchi bosqich.
Rossiya tashqi siyosatining ikkinchi bosqichi 
o ‘tgan asming so‘ngida boshlandi. Bunga sabab NATOning Sharqqa 
kengayishi, birinchi muzokaralaming boshlanishi va Alyansning Yu- 
goslaviya (1999) ga qilgan operatsiyasi bilan bog‘liq. Bu Rossiya 
tashqi siyosati uchun jiddiy zarba edi.
Shuni aytish kerakki, 1996-yil oxiridan boshlab Rossiya siyosati- 
dagi bosh muammo NATOning Sharqqa kengayishi bo‘ldi. NATO- 
ga Sobiq sovet mamlakatlarini qabul qilishining birinchi to ‘lqini 
1997-yilning iyul oyida NATO Madrid shahrida bo‘lib o‘tgan ken- 
gashda Polsha, Vengriya, Chexiyani qabul qilishi borasida qaror qa­
bul qilinganligi bilan boshlandi va bu jarayon 1999-yilda nihoyasiga 
yetdi. Bu mamlakatlardagi qayta qurollanish va harbiy infrastruktura- 
ni tiklash uchun 1 0 - 1 5 mlrd. dollar ajratilishi ham Rossiya tashqi 
siyosatida muhim ahamiyat kasb etdi.
Rossiya tashqi siyosatining yangi davri boshlanishini aniqlab 
bergan omillardan biri AQSHning 1990-2000-yillarda xalqaro mu-