M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

3- §. Egilish  va  cho‘zilish  (siqilish) ning  birgalikdagi  ta’siri

 

 

Amalda shunday hollar mavjudki, sterjen egilishidan tashqari 

cho‘zilish  yoki siqilish ta’sirida ham bo‘ladi. Bu hol balkaga bir nechta 

bo‘ylama va ko‘ndalang kuchlar yoki faqat bitta kuch ta’sir etganda ro‘y 

beradi (11.7-rasm). 

---

 

292

 

11.7-rasm. Balkaga bitta kuch ta’sir etganda egilish, cho‘zilish yoki 

siqilish deformatsiyasining hosil bo‘lishi. 

 

Odatda  egilishdagi urinma kuchlanishlarni e’tiborga olmay faqat 

normal kuchlanishlar topiladi, chunki urinma kuchlanish normal 

kuchlanishga nisbatan juda kichik. 

Murakkab qarshilikda normal kuchlanishni topish masalasini 

egilishdagi normal kuchlanishni topish va cho‘zilish yoki siqilishdagi 

kuchlanishlarni topishdan iborat ikki qismga ajratish mumkin. Brus 

kesimi har bir nuqtasidagi to‘la kuchlanish aytilgan kuchlanishlar 

algebraik yig‘indisiga teng. 

Masalan, 11.7

a

-rasmda tasvirlangan hol uchun kesim chap 

tayanchdan 

z 

masofadagi ixtiyoriy nuqtasidagi 

q

 yuk ta’siridan normal 

kuchlanishlar   

x

x

q

I

y

M

=

σ

 

N

z

 kuchi ta’siridan siqilishdagi kuchlanish ko‘ndalang kesim 

yuzasi bo‘ylab tekis taqsimlangan, barcha kesimlar uchun bir xil va 

quyidagiga teng: 

F

N

p

−

=

σ

 

To‘la kuchlanish 

                   

x

x

I

y

M

F

N

+

−

=

σ

          (11.6) 

Bu kuchlanishlar epyuralari 

11.8b,d,e-

rasmlarda ko‘rsatilgan. 

Qiyshiq egilish va cho‘zilish yoki siqilishning bir paytdagi ta’siri 

uchun brus ixtiyoriy nuqtasi kuchlanishi uchun quyidagi umumiy 

formula o‘rinli  

               

y

y

x

x

I

x

M

I

y

M

F

N

+

+

=

σ

            (11.7) 

 

---

 

293

 

11.8-rasm. Kuchlanish epyuralari: 

a) Brusning ko‘ndalang kesim yuzasi; b) q kuch ta’siridan hosil bo‘ladigan 

kuchlanish; d) P kuch ta’siridan hosil bo‘ladigan kuchlanish; e) yakuniy kuchlanish 

epyurasi. 

 

(11.7) tenglamadagi (+) ishora turli kuch omillaridagi hosil 

bo‘layotgan kuchlanishlar yig‘indisi olinganini bildiradi. Oldingidek 

cho‘zuvchi