|
14.5. Isbotlash vositalari va ularning turlari
S u d d a nizoli fuqarolik d a ’vosi q o ‘zg‘atilg an id a, avvalo, ta ra f
lard an isbot keltirish, y a ’ni d a ’vo talab in in g asosli b o ‘lishi yoinki
u n ing asossizligini isbotlash talab qilinadi. F u q aro lik protsessida
isbotlash vositalari d alillar b o ‘lib hisoblanadi..
F P K n in g 5 6 -m o d d asi isbotlash vo sitalarin in g quyidagi besh
tu ri m avjudligini k o ‘rsatadi:
• b ih n ch id a n , ta ra fla r va u c h in c h i shaxslar h a m d a u larn in g
q o n u n iy vakillarining tu sh u n tirish lari;
• ikkinchidan, gu v o h larn in g k o ‘rsatuvlari;
• uchinchidan, y o zm a dalillar;
• t o ‘rtinchidan, ashyoviy dalillar;
• beshinchidan, eksp ertlarn in g xulosalari.
Ish b o ‘yicha hal qiluv q a ro rin i c h iq a rish d a sud to m o n id a n
tekshirilm agan m a ’lum o tlarg a tayanish m u m k in em as, balki faqat
q o n u n d a b e lg ila n g a n m a n b a la r d a n isb o tla s h v o sita si s ifa tid a
foydalanilishi lozim .
T araflar va u c h in c h i shaxslar h a m d a u larn in g q o n u n iy vakil
la rin in g tu sh u n tiris h la ri. T a ra fla r va u c h in c h i sh a x sla r h a m d a
u larn in g q o n u n iy vakillarining tu sh u n tirish lari q o n u n to m o n id a n
y o ‘l q o ‘yilgan dalil turlaridan biri hisoblanadi (F P K n in g 56-m oddasi
b irinchi qism i).
T a ra fla r va u c h in c h i shax slarn in g tu sh u n tiris h la ri d eg a n d a,
F u q aro lik protsessual kodeksi m a z m u n id a n kelib c h iq q a n h olda,
ish u c h u n a h a m i y a t g a e g a b o ‘lg a n h o l a t l a r t o ‘g ‘r is id a g i
m a ’lu m o tla rn i sudga x abar qilishi n azard a tutiladi.
T a ra fla r va u c h in c h i shax slarn in g tu sh u n tirish la ri h a q q o n iy
daliliy m a ’lu m o tla r olish, q o n u n to m o n id a n belgilangan isbotlash
vositalarini olish va o ‘rganish tartibi bilan am alga oshiriladi. T araflar
va u c h in c h i shaxslar tu sh u n tirish la ri u m u m iy q o idaga k o ‘ra, ishni
109
m a z m u n a n k o ‘rib c h iq a y o tg a n su d o ld id a b e rila d i. T a r a f la r
b o sh q alard an ko ‘ra, ishning h o lati bilan yaxshi tan ish ish va ular
h aq id a m a ’lum ot berishi m um kin.
Biroq, hal qiluv qaro ri u la r foydasiga ch iq a rilish id a n m a n fa a t-
d o rd irla r va shu sababli o ‘zlarin in g fak tlar t o ‘g ‘risidagi m a ’lu m o t-
larin i b u z ib k o ‘rsatishga h a ra k a t q ilad ilar. B ularn in g h a m m a si
ta ra fla m in g tu sh u n tirish la rid a hisobga olinishi kerak. T a rafla r va
u c h in c h i shaxslarning h a m d a u lar q o n u n iy vakillarining o ‘zlariga
m a ’lum va ish u c h u n a h a m iy atli b o ‘lgan h o la tla r t o ‘g ‘risidagi
tu sh u n tirish la ri ish yuzasid an t o ‘p lan g an b o sh q a dalillar qato ri
tekshirilishi va bah o lan ish i lozim (F P K n in g 6 8 -m o d d a si).
Guvohlarning ко ‘rsatuvlari. Ishga d o ir b iro r h o la td a n x ab ard o r
b o ‘lgan h a r q an d ay shaxs guvoh b o ‘la oladi.
F uqarolik protsessida guvoh sifatida ishtirok etish u c h u n q o n u n
b ir q a to r ta la b la m i ilgari suradi: guvoh boM adigan fu q aro ro ‘y
bergan h o d isa la m i o ‘zlashtirishga, yodida saqlashga va so ‘ngra ular
to ‘g ‘risida m a ’lu m o tla r berishga qobiliyatli b o ‘lishi kerak. B iro n -
b ir faktni, ish h o latin i t o ‘g ‘ri qabul qilish, y o d d a saqlash va bu
to ‘g ‘rida sud d a t o ‘g ‘ri m a ’lu m o tla r berish u c h u n g u v o h n in g sezgi
o rg an la ri n o rm a l b o ‘lishi kerak. A m m o b u o rg a n la rd a n b irid a
n u q so n b o ‘lishi, ho d isan i o ‘zlashtirishga yaroqsiz boMishi, u n ing
b o sh q a sezgi o rg an la ri b ila n q a b u l q ilin g an fa k tla r t o ‘g ‘risida
m a ’lu m o t berishga t o ‘sqinlik qilm aydi. M asalan, k o ‘zi ojiz fuqaro
q u lo g ‘i bilan eshitganlari to ‘g ‘risida guvohlik berishi m u m k in .
F u q arolik protsessual kodeksida guvoh sifatida ch aqirilishi va
s o ‘roq qilinishi m u m k in boM magan shaxslar ro ‘yxati k o ‘rsatilgan.
U la r jum lasiga quyidagilar kiradi:
1) vakil yoki h im o y ach i vazifalarini bajarishlari m u n o sab ati
bilan o ‘zlariga m a ’lum b o ig a n holatlar to ‘g ‘risida — fuqarolik ishlari
b o ‘y ich a vakillar yoki jin o y a t ishlari b o ‘yicha him o y ach ilar;
2) jism o n iy yoki m h iy n u q so n lari sababli faktlarni t o ‘g ‘ri idrok
qilishga yoki u la r h a q id a t o ‘g ‘ri k o T sa tu v berish g a lay o q atsiz
shaxslar (F P K n in g 6 9 -m o d d a si).
Sud guvohni so ‘roqlash vaq tid a bila tu rib yolg‘on koT satuv
b e rg a n lik , su d u z rsiz d e b to p g a n sa b a b la rg a k o ‘ra, k o T sa tu v
berishni rad etganlik yoki u n d a n b o ‘yin tovlaganlik u c h u n guvoh
JK n in g 238 va 2 4 0 -m o d d alari b o ‘yicha jav o b g ar b o T ishini tu sh u n -
tirishi lozim . S hu bilan birga, sudlar shuni nazarda tutishlari lo zim -
ki, guvoh o ‘ziga yaqin qarin d o sh larig a qarshi guvohlik k o ‘rsatm asi
b e rish d an bosh to rtishga haqli.
110
Do'stlaringiz bilan baham: |
