88
32. Yerning o‘rtacha orbital tezligi 30km/sek bo‘lib, uning afeliy nuqtasidan
o‘tish paytidagi tezligi 29,5 km/sek ga teng Yer orbitasining akstsentrisitetini
toping.
33. Oyning Yer atrofida aylanib chiqish davri 27,3 sutka. Oygacha bo‘lgan
o‘rtacha masofani toping. Oyning o‘rtacha orbital tezligi qanday bo‘ladi? Yer
uchun T
+
va a
+
ma’lum deb qaralsin.
34. Quyosh sistemasining eng chekkada joylashgan planetasi – Plutonning
Quyoshdan o‘rtacha uzoqligini bilgan holda (39,4 a.b. ) uning siderik davrini
aniqlang.
35. Kelajakda Marsda bo‘ladigan kosmonavtlar uchun Yer ham osmonda
Venera kabi ba’zan tongi, ba’zan esa kechqurungi planeta bo‘lib ko‘rinadi.
Yerning ikki marta ketma-ket bir xil fazada ( Marsdagi kuzatuvchi uchun- M.M.)
ko‘rinisi uchun ketgan vaqt oralig‘ini toping.
36. Orbitasi boshqa kometa orbitalariga nisbatan aylanaga yaqin bo‘lgan kometa
1927 yil 15 noyabrda Shvassman va Vaxmanlar tomonidan topildi. Bu
kometaning Orbitasi Yupiter va Saturn orbitalari orasida joylashgan bo‘lib,
Quyosh atrofida 16 yildan ko‘proq vaqt davomida to‘la aylanib chiqadi. Kometa
orbitasining ekssentrisiteti 0,14 ekanligini etiborga olib, uning kichik yarim o‘qi
uzunligini toping.
37. Oyning massasi 7,4
∙ 10
25
g, radiusi esa 1738 km. Oyning o‘rtacha
zichligini va uning sirtida erkin tushish tezlanishi kattaligini aniqlang.
38. Venera planetasining kattaligi yer kattaligiga yaqin bo‘lib, diametri 12 100
km ga teng. Bu planeta Quyoshdan o‘rtacha 108 mln. km masofada bo‘lib, 225 Yer
sutkasida uning atrofida bir marta to‘la aylanib ciqadi. Quyosh va Yer massalarini
hama planetaning Quyosh atrofida bir marta to‘la aylanib chiqadi. Quyosh va Yer
massalarini hamda planetaning Quyosh atrofida aylanish davriini e’tiborga olib,
Veneraning zichligini aniqlang.
39. Quyosh sistemasining eng yirik planetasi – Yupiter Quyosh atrofida 12
yilda bir marta to‘la aylanib chiqadi. Yer massasini ma’lum deb qarab, Yupiterning
massasini va uning sirtida erkin tushish tezlanishi kattaligini toping. Yupiterning
radiusi 71 800 km.
40. Oy Yerga nisbatan hozirgi turishidan ikki barobar yaqin masofada Yer
atrofida xuddi hozirgidek davr bilan aylanishi uchun Oyning massasi o‘zgarmagan
holda Yerning massasi hozirgidan qancha marta kam bo‘lishi zarur?
41. Merkuriy sirtida tortish kuchining kattalig Yer sirtidagi tortishish kuchi
kattaligining 0,38 qismini tashkil qiladi. Yer sirtida erkin tushish tezlanishi
kattaligini 9,8 m/sek
2
ga
teng deb olib, Merkuriyning massasi va o‘rtacha
zichligini
hisoblang. Merkuriyning radiusi 2435 km ga teng.
42. Oyning Yerdan uzoqligi 384 400 km bo‘lib, u yer atrofida g‘arbdan sharqqa
tomon har sutkada
13
°
yoyga siljiydi. Oy massasi o‘zgarmagan holda Yerdan
500 000 km masofada uning atrofida turg‘un orbitada aylanishi uchun o‘rtacha
orbital tezligi qanday bo‘lishi kerak?
43. Marsning buyuk qarama-qarshi turish paytida Yerdan uzoqligi 56 mln. Km
ni tashkil qiladi. Marsning massasi
0,64 ∙ 10
27
𝑔, Yerniki esa 6,0 ∙ 10
27
𝑔 ekanligi
89
malum bo‘lsa, buyuk qarama - qarshi turish vaziyatida bu ikki lpaneta orasidagi
tortishish kuchining kattaligini aniqlang.
44. Massasi
m
+
bo‘lgan Yer quyosh atrofida T
+
davr bilan aylanayotib, undan r
masofada orbital tezligi no‘lga aylansa, u qancha vaqtdan so‘ng Quyoshga borib
tushadi? Quyoshgacha masofani r=a
+
deb oling.
45. Oy atrofida aylanuvchi sun’iy yo‘ldosh uchun birinchi kosmik tezlik
qanchaga teng bo‘lishini hisoblab toping. Oyning massasi
7,35 ∙ 10
25
𝑔 Bo‘lib
radiusi 1738 km ga teng.
46. Mars planetasining massasi 0,64
∙ 10
27
𝑔 va radiusi 3430 km ekanligi
ma’lum bo‘lsa, uning sirtidan gorizantal yo‘nalishda ko‘tarilgan kosmik raketa
qandya
tezlikga erishgach, Marsni taslab ketadi?
47. Quyos atrofida harakatlanayotgan jismning porobarik tezligi 618 km/sek
bo‘lsa, Quyosh sirtiga eng yaqin masofada aylanma arakat qilayotgan jismning
minimal tezligi qanchaga teng bo‘lishi kerak?
48. Sun’iy yo‘ldoshning o‘rbita bo‘ylab o‘rtacha tezligi 8,2 km km/sek ga teng.
Yo‘ldosh orbitasining ekssentrisiteti esa 0,05 ga teng. Bu yoldoshning perigey va
apogeydagi tezliklarini aniqlang. Katta yarim o‘qi 18 000 km ga teng bo‘lgan Yer
sun’iy yo‘ldoshining aylanish davri qanchaga teng bo‘ladi?
49. 1963 yilning 16 iyunida ayol – kosmonavt V. Tereshkova boshqargan <<
Vostok- 6>> kosmik kema Yer atrofida 70,7 saot davomida 28 marta aylanib
chiqdi. Bu kema orbitasi Perigeyining balandligi 183 km, apogeyining balandligi
esa 231 km bo‘lgan. << Vostok-6>> kemasining apogey va perigeydagi
tezliklarini aniqlang.
50. 1969 yilning 16 iyulida uchirilgan AQSH ning <
> kosmik
kemasi ekipaji N. Armstrong va E. Oldrin Oyga qo‘nishdan oldin selenotsentrik
orbitada aposeleniesi 314 km, periseleniesi 112 km balandlikda bo‘ldi. Bu orbitada
kosmik kemaning aposeleniesidagi tezliklari va o‘rtacha tezligi qanday bo‘lgan?
Oy massasi va radiusi qiymatlarini 37-masaladan oling.
51. 1975 yilning 24 mayida sobiq Ittifoqda uchirilgan << Soyuz- 18 >> kosmik
kemasining ekipaji P.I. Klimuk va S.I. Sevastyanovlar kosmanovtika tarixida uzoq
uchish bo‘yicha rekord qo‘yib, 63 sutka fazoda bo‘ldilar . << Soyuz-18 >> ning
apogeyidagi balandligi 356 km va Yer atrofida aylanish davri 91,3 minut
ekanligini e’tiborga olib, uning perigeydagi balandligini, yo‘ldosh orbitasining
ekssentrisitetini va o‘rtacha burchak tezligini hisoblab toping. Yerning radiusi va
massasiga tegisli qiymatlarni ilovadan qarang.
52. Mars sayyorasining radiusi 3400 km, uning massasi
𝑚 = 6,4 ∙ 10
23
𝑘𝑔.
Mars sirtidagi tortishish maydoni kuchlanganligi aniqlansin.
53. Yerning radiusi Oyning radiusidan n=3,66 marta katta, Yerning o‘rtacha
zichligi Oyning o‘rtacha zichligidan k=1,66 marta katta. Yer sirtidagi erkin tushish
tezlanishi g ni ma’lum deb xisoblab, Oy sirtidagi erkin tushish tezlanishi
aniqlansin.
54. Kichik bir sayyoraning radiusi 250 km, o‘rtacha zichligi
𝜌 = 3 𝑔/𝑠𝑚
3
.
Sayyora sirtidagi erkin tushish tezlanishi aniqlansin.
90
55. Yerning massasi Oy massasidan
n=81,6 marta katta. Yer va Oyning massa
markazlari orasidagi masofa
𝑙 = 60,3𝑅 (𝑅 − 𝑌𝑒𝑟𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑟𝑎𝑑𝑖𝑢𝑠𝑖). Yer va Oy
tortishish maydonlari kuchlanganliklarining yig‘indisi nolga teng bo‘lgan nuqta
Yer markazidan qanday r (R larda hisoblanganda) masofada bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: