M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov



Download 8,63 Mb.
bet7/47
Sana08.02.2023
Hajmi8,63 Mb.
#909065
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   47
Bog'liq
astronomiya masala

4-§. Vaqtni o‘lchash.


  1. Yulduz vaqti

Yulduz vaqti deb, bahorgi tengkunlik nuqtasi ϒ ning yuqori kulminatsiyasidan o‘tib, osmonning ma’lum bir nuqtasiga borguncha ketgan va yulduz sutkalarida ifodalangan vaqtga aytiladi. Yulduz sutkasi deb bahorgi tengkunlik nuqtasining ikki marta ketma-ket yuqori (yoki pastki) kulminatsiyadan o‘tishi uchun zarur bo‘lgan vaqt oralig‘iga aytiladi. Boshqacha aytganda, yulduz vaqti bahorgi tengkunlik nuqtasining yulduz sutkasi birliklarida ifodalangan soat burchagiga teng bo‘ladi, ya’ni





11-Rasm.
S= tϒ
Yulduz vaqti ixtiyoriy M yulduzning t soat burchagi va α to‘g‘ri chiqishining yig‘indisidan iborat bo‘ladi.(rasm).
S= tϒ = α + t
Agar ixtiyoriy yulduz (u orqali yulduz vaqti topilayotgan bo‘lsa) yuqori kulminatsiyada bo‘lsa, u holda yulduz vaqti
S = α
bo‘ladi, chunki t= 0h 0m 0s .
21- mart kuni Quyosh markazi bahorgi tengkunlik nuqtasi bilan ustma-ust tushganligi tufayli taxminan u bilan bir vaqtda kulminatsiyada bo‘ladi. Yilning ixtiyoriy boshqa kunida tush paytida yulduz vaqtini topish uchun 3m 56s ni 21- martdan to shu kungacha o‘tgan kunlar soniga ko‘paytiriladi.
b. Haqiqiy va o‘rtacha quyosh vaqti. Vaqt tenglamasi.
Haqiqiy Quyosh vaqti deb, Quyosh markazining pastki kulminatsiyadan o‘tib, osmonning ma’lum bir nuqtasiga borguncha ketgan va haqiqiy Quyosh sutkalarida ifodalangan vaqtga aytiladi. Haqiqiy Quyosh sutkalari deb, Quyosh markazining ikki marta ketma-ket yuqori (yoki pastki)kulminatsiyasidan o‘tishi uchun zarur bo‘lgan vaqt oralig‘iga aytiladi. Haqiqiy quyosh sutkalari deb, Quyosh markazining ikki marta ketma-ket yuqori (yoki pastki) kulminatsiyasidan o‘tishi uchun zarur bo‘lgan vaqt oralig‘iga aytiladi.
Haqiqiy quyosh vaqti Quyosh markazining soat burchagi orqali quyidagicha ifodalanadi:


12-rasm.
Biroq haqiqiy Quyoshning ekliptika bo‘ylab ko‘rinma harakati bir tekis bo‘lmaganligi (Yer Quyosh atrofida notekis harakatlanganligi natijasida) va ekliptikaning Quyosh sutkalik ko‘rinma harakati tekisligiga og‘maligi (osmon ekvatorining ekliptikaga og‘maligidan) tufayli haqiqiy quyosh sutkasining uzunligi yilning turli fasllarida turlicha bo‘ladi. Shu sababli haqiqiy quyosh vaqtidan amalda foydalanib bo‘lmaydi.

Download 8,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish