M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

Nutqiy aniqlik
. Har qanday ilmiy bayon, xulosa, shubhasiz, aniqlikni talab 
etadi. Shuning uchun bu uslubda so‘zlarni asosan bir uslubda qo‘llash, sinonimik 
qatordagi variantlardan masalaning mohiyati birmuncha aniq ifoda etadigan variantini 
tanlash yoki neytral variantini tanlay olish malakasiga ega bo‘lish lozim. Masalan: so‘z 
birikmasi va sintagma so‘zlarining bir –biridan farqini tushuntirishda, ona tili darsida 
quyidagicha aniqlikka erishish darkor: so‘z birikmasi ikki yoki undan ortiq so‘zning 
o‘zaro tobe –hokim munosabatidan tuziladi: Kitob varag‘i, odamning yaxshisi. 
Sintagma esa tobe hokim munosabati yo‘q ikki so‘zning bog‘lanishi asosida gap 
ichidagi to‘xtam asosida yuzaga keladi. Masalan: Men do‘stim bilan dars tayyorlash 

---

175 
uchun kutubxonaga bordim. Gapda 3 ta sintagma mavjudki, u bir so‘zdan ham , ikki 
yoki undan ortiq mustaqil yoki yordamchi so‘zlar birikmasi bilan ham xosil bo‘ladi. 
Nutq obyektivligi. Til materiali yoki aytilayotgan fikrning xaqqoniyligi, ishonchliligi 
va aniqliligini ko‘rsatish uchun xizmat qilishi lozim . Xususan, ona tili va o`qish 
darslarida o‘quvchilar muayyan so‘zning yozilishida xatoliklarga yo‘l qo‘yadilar. 
Masalan : o‘quv, mas’ul, tafsilot so‘zlarini noto‘g‘ri yozganda “O‘zbek tili imlo 
lug‘ati”kitobidan to‘g‘ri yozishga, shuningdek, tayanch manbalardan foydalanishga 
o‘rgatish ham o‘qituvchining dars jarayonidagi go‘zal etiketlaridan sanaladi. SHu 
birgina etiket hamtalabalarda bilim oshishining obektivligini namoyon eta oladi.
3.