M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

Nutq madaniyatishaxs umumiy madaniyatining eng muhim unsuriekanligi 
va uning mazmuni. 
Nutqni jonli, obrazli qilib gapirish mahorati va qobiliyati ham 
mavjudki, u kishilarni notiqlik san’atini kamol toptirish uchun xizmat qiladi. Bu 
adabiyotda badiiy tasviriy vositalar deb nomlanib, nutqda voqelik, shaxs yoki 
qahramon xatti-harakati, tabiatini tinglovchi ko‘z oldida aniq tasvirlash hisoblanadi. 
Masalan: yor qoshlari yoyga, ko‘zlari ohu ko‘zlariga, osmonning tiniqligini – shisha 
yuziga qiyoslab nutqqa olib kirish ana shu vositalardan biridir. (Bu haqda keyingi 
mavzularda batafsil fikr yuritamiz).
Nutq madaniyati - shaxs umumiy madaniyatining asosiy qismini tashkil etadi. 
O‘zaro munosabat, yurish–turish, kiyinish, ovqatlanish, jamoa orasida o‘zini tuta bilish 
umummadaniyatni aks ettirsa-da, nutq madaniyati ularning jamini o‘ziga ifoda etuvchi 
madaniyat shakli sifatida namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, tilshunoslikning mustaqil 
qoidalari asosida go‘zal nutq tuzish qonuniyatlari, sirlari, til me’yorlari, nutqning 
mezon va sifatlari, nutqiy uslublar, nutqda uchrashi mumkin bo‘lgan xato va 
kamchiliklarni anglash, nutq talaffuziga doir muammolarni anglash ana shu 
madaniyatning asosiy ko‘rinishlari sanaladi.
Shunday qilib, nutq madaniyati murakkab tushuncha bo‘lib, umumxalq 
madaniyatining rivojiga qaratilgan. Yuqoridagi fan maqsadini anglagan va vazifalarini 
bajarish uchun sa’y -harakat qilgan inson yoki bo‘lajak o‘qituvchi madaniyati yuksak 
shaxs darajasiga erisha oladi. Bu esa har bir kishidan juda katta mas’uliyat va izlanish 
talab etadiki, u shaxsning jamiyatdagi o‘rnini belgilash bilan o‘lchanadi.