M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

Kitobiy uslublar. 
Uslubiyotning ikkinchi turi kitobiy uslublardir. Kitobiy 
uslublar yozma nutq shakli bo‘lib, u uch turga bo‘linadi. 1. Rasmiy-idoraviy uslub.
2. Ilmiy uslub. 3. Ommabop(publitsistik) yoki matbuot uslubi. Bu uslublar, asosan, 
monologik tarzda ifodalanadi. (Ayrim hollarda, radio, televidenieda og‘zaki uslubda 
olib borilishi mumkin). 
Rasmiy - idoraviy uslub. 
Prezident, Hukumat va davlat tomonidan 
chiqariladigan farmon, qaror, nizom, mamlakatlar o‘rtasidagi o‘zaro shartnoma, 
hujjatlar rasmiy-idoraviy uslubda yoziladi. 
Rasmiy-idoraviy uslubda, bunday tashqari, ariza, ma’lumotnoma, bildirishnoma, 
dalolatnoma, tarjimai hol, ishonchnoma, majlis qarorlari, o‘zaro shartnoma va boshqa 
hujjatlar yoziladi. Qadimda hujjatlarni yozuvchi, ularni amalga oshiruvchi kishilar 
mirzo yoki munshiy deb nomlangan. 
Xujjat matnlariga qo‘yiladigan talablardan biri homiylik sanaladi. Xujjat matni 
aniqlik, ixchamlik, lo‘ndalik va mazmuniy to‘liqlikka ega bo‘lishi shart. Bu talablarda 
yozilmagan xujjatlar inobatga olinmagan. Bundan tashqari, rasmiy idoraviy xujjatlarda 
dag‘al, ma’nosini tushunish qiyin bo‘lgan so‘z va gaplar, badiiy- tasviriy vositalar: 

---

158 
o‘xshatish, qiyoslash, jonlantirish, maqol, mubolag‘alar ishlatilmaydi. 
Bu uslubning asosiy belgisi jumlalarning bir qolipda, bir xil shaklda, chunonchi: 
sizga… ni ma’lum qilamiz, sizga… ni bildiramiz; …qaroriga binoan…, . . . qaroriga 
muvofiq ravishda” kabi darak gaplardan, boshqa ishga o‘tganligi munosabati bilan 
lavozimidan ozod etilsin;. . . faol va samarali ishtiroki uchun tashakkur e’lon qilinsin” 
tarzida yozilgan.
Rasmiy idoraviy uslubdagi xujjat qog‘ozlarini yozishda asosan, quyidagilarga 
qat’iy rioya qilinadi: 
-hujjat nomlari alohida va bosh harf bilan yozilib, undan so‘ng hech qanday tinish 
belgisi (nuqta yoki boshqa) qo‘yilmaydi; 
-ko‘pgina xujjatlarda darak (xabar) yoki axborot gaplardan foydalanib fikrlar 4-5 
gapdan ortiq bo‘lmasligi lozim; 
-deyarli fikrlar oddiy, odatdagi tartibda ifodalanadi; 
-majlis qarorlari, buyruq, nizomlarda faqat buyruq gaplardan foydalaniladi; 
-hujjatlar, asosan, yozma shaklda bo‘lib, unda imlo va tinish belgilarining qo‘llanishiga 
alohida e’tibor berish kerak. SHundagina savodli yozilgan hujjat o‘z vazifasini 
mustaqil bajaradi va xujjat egasini maqsadga erishtiradi.