M. J. Mutalipova, B. X. Xod. Jayev qiyosiy pedagogika

I davr (1868-1885).
Bu davrda Yaponiya bilimsizlik davridan tamaddun va ma’rifat davriga o‘tish bilan xarakterlanadi. Yaponiyalik Fukudzava Yukiti butim millatni ta’lim va ma’rifat yo‘liga chorladi. U “bilimga chaqiriq” deb nomlangan nashrida konfusiylik qadriyatlarini tanqid qiladi va g‘arb g‘oyalarini undan ustun qo‘ydi. Uning targ'ibot ishlariga ko‘ra shu davming maktab dasturiga g‘arbga bag‘ishlangan darslar kiritiladi.
Lekin uning fikriga qarshi chiquvchi konservatorlar Fukudzava Yukitining fikriga qarshi chiqadi, natijada jamiyat 2ga ajraladi. Har bir taraf ta’lim tizimining isloh qilish bo‘yicha o‘z qarashlarini himoya qiladi. Lekin yaponlar bunday murakkab holatda ham kompromiss-yechim topa oldilir. Natijada yetuk jahon ta’lim tizimi an’analari va Yaponiya ma’naviy qadriyatlarini birlashtirib, yangi ta’lim tizimini yaratdilar.
Bu o‘zgarishlaming natijasi sifatida 1871 yil Ta’lim vazirligi vujudga keldi. 1872 yil Meydzi xukumati zamonaviy maktabni isloh qilish rejasini ishlab chiqdi. Biroz vaqtdan so‘ng “Ta’lim to‘g‘risidagi qonun” qabul qilindi. Bu qonunda quyidagi maqsadlar belgilandi:

1. 
   Ta’lim insonni ijtimoiy pog‘onadan muvaffaqiyatli ko'tarilishini ta’minlaslu lozim.
   
2. 
   Maktabning vazifasi har bir shaxsga vatanparvarlik hissini singdirishdan iborat.
   
3. 
   Barcha yaponlar jamiyatga foyda keltiradigan va zamonaviy davlat qurilishiga yordam beradigan ommaviy fanlami o‘rganishlari, o'zlashtirishlari lozim.
   

Shu maqsadda 4 yillik majburiy ta’lim tizimi joriy qilingan. Bu ta’limni jamiyatning hukmron qatlami, samuray oilalari, harbiy sinf vakillari olishga muvafaq bo‘lishgan, xolos.
Hukumat ta’lim tizimini rivojlantirish borasida qator ishlami amalga oshirishdan to‘xtamadi. Xalqda o’qishga motivatsiya uyg‘otish uchun g‘oyalar singdirildi, unga ko‘ra “ta’lim har bir kishi uchun o‘z farovonligi, jamiyatdagi o‘mi va ishlardagi muvaffaqiyat garovi” ekanligi uqtirildi. Fan va ta’lim xalqning irodasini mustahkamlovchi omil deb qaraldi. Lekin majburiy ta’limga o‘quvchilar soni shunchalik ko‘payib ketdiki, xukumat ta’limga xaq to'lash haqidagi dekretni bekor qildi. Ta’lim tizimiga AQShning klassik ta’lim tizimi va qisman Fransiya ta’lim tizimi asos qilib olindi. Eng olis tog‘li qishloqlar ham maktab tizimiga jalb etildi, bunga ko'p yillik xukmronlik va bo‘ysunish tizimining mavjudligi yordam berdi. O'quvchiiar ustidan qat’iy davlat nazorati o'rnatildi. Shu vaqtdan boshlab o‘qituvchi davlat xizmatchisi maqomini oldi va siyosat bilan shug‘ullanishi man etildi.

2.