М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева


  Бошлангич синф укувчилар шахсининг шаклланиши



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

5.4. 
Бошлангич синф укувчилар шахсининг шаклланиши
Укув 
фаолияти 
кичик мактаб ёшидаги укувчи 
учун 
нафакат билиш 
жараёнларининг юкори даражада ривожланиши, балки шахсий хусусиятларини 
ривожлантириш учун хам имконият яратади. Етакчи булган укув фаолиятидан 
ташкари бошка фаолиятлар уйин, мулокот ва мехнат фаолияти хам укувчи шахси 
ривожига бевосита таъсир курсатади. Бу ф аолиятлар асосид а мувафф акиятга 
эриш иш мотивлари билан боглик булган шахсий хусусиятлар таркиб топа бошлайди. 
Укув фаолияти кичик мактаб ёшидаги болаларда укишда маълум ютукдарга эришиш 
эхтиёжини кондиришга, шунингдек, тенгдошлари орасида уз урнига эга булишига 
имконият хам яратади. Айнан ана шу Урин ёки мавкега эришиш учун хам бола яхши 
укишга харакат килиши мумкин. Бу ёшдаги болалар доимий равишда узлари эришган 
муваффакиятини бошка тенгдошлари муваффакияти билан солиштирадилзр. Улар 
учун доимо биринчи булиш нихоятда мухим. Кичик мактаб даврида болалардаги 
мусобакага киришиш мотиви табиий психологик эхтиёж хисобланиб, бу мотив 
уларга кучли эмоционал эурикишни беради. Бу хусусиятлар аслида богча 
давридан бошлаб юзага кела бошлайди ва кичик мактаб даврида, шунингдек 
усмирлик даврида хам яккол кузга ташланади. Кичик мактаб ёшидаги болалар 
катгаларнинг у хакидаги фикр ва берган бахоларига караб, узларига узлари бахо 
берадилар.Ш унингдек 
укувчининг 
узига-узи 
берадиган 
бахоси, 
турли 
фаолиятларидаги 
муваффакиятларига 
хам 
боглик. 
Кичик 
мактаб 
ёшидаги 
укувчиларда уз-узига берадиган бахолари турлича - юкори, адекват - мос ёки паст 
булиши мумкин. Бу ёшдаги болаларда мавжуд булган ишонувчанлик, очиклик, ташки 
таъсирларга берилувчанлик, итоаткорлик каби хусусиятлари уларни шахе сифатида 
ш акллантириш учун яхши имконият яратади. Кичик мактаб даврини боланинг 
турли фаолиятларда муваффакиятга эришишини белгилаб берувчи асосий, шахсий 
хусусиятларни юзага келиш ва мустахкамлаш даври деб хисоблаш мумкин. Бу даврда 
м уваф ф акиятга эришиш 
мотивлари таркиб топиш и 
билан бир каторда, 
м ех н атсевар л и к ва м у стаки л л и к каби си ф атлар ривожланади. Кичик мактаб 
ёшидаги укувчиларда мехнатсеварлик, ас о са н , укиш ва м ех н ат ф а о ли я ти д а 
р и в о ж л ан ад и
ва 
мустахкамланади. М ехнатсеварлик болада узи килаётган 
мехнати унга завк берган такдирдагина юзага келади.
Бу даврда мустакилликнинг пойдевори юзага келиб, укув вазифаларини 
мустакил бажариш лаёкати юзага келади. Кичик мактаб даврида бошкаришдан уз- 
узини бошкаришга утиши нихоятда мухимдир.
6!


Мустакилликка мойилликнинг ривожланиши икки йуналиш асосида амалга 
оширилади. 

1. Мустакилликнинг шахе хислати еифатида вужудга келиши ижтимоий мухитга 
боглик Бу богликлик мустакилликка булган эхтиёжни кондириш имкониятлари 
сохасида ва кадриятларда ифодаланган мустакиллик мазмуни характерида 
ифодаланали.
2. Мустакилликнинг 
шахе 
хислати 
еифатида 
шаклланишида 
индивидуал 
хусусиятлар, шахе яшайдиган ва мехнат киладиган жамоада вужудга келган 
муносабатларга хамда шахенинг кобилиятларига , унинг фаоллигига боглик 
булади.
Болада мустакиллик хусуеиятининг шаклланиши асосан катталарга боглик. 
Агар бола наддан зиёд ишонузнан, итоаткор, очик, хусусиятли булса, унда аста- 
секинлик билан буйсунувчанлик, тобелик хусусияти мустах.камлана боради. Бирок 
болани 
вактли 
мустакилликка ундаш , 
унда баъзи 
салбий хиелатларнинг 
шаклланишига хам олиб келиши мумкин, чунки хдётий тажрибаларини, асосан, 
кимларгадир таклид килган холда узлаштиради. М устакилликни шакллантириш 
учун болага мустакил бажарадиган ишларни купрок топшириш ва унга ишонч 
билдириш нихоятда мухимдир.Ш унингдек, шундай бир ижтимоий психологик мухит 
яратиш керакки, унда болага бирон бир масъул вазифани мустакил бажариш ни 
топш ириш , бу ишни бажариш жараёнида бола узини тенгдошлари, катталар ва 
бошка одамларнинг лидери деб хис килсин. Ана шу хис болада мустакил булиш га 
ундовчи мотивларни юзага келтиради.
7-11 
ёшли 
болалар 
узларининг 
индивидуал 
хусусиятларини 
англай 
бошлайдилар. Боланинг уз-узини англаши хам жадал ривожлана боради ва 
мустахкамлана бошлайди. Бу даврда болалар узларининг исмларига янада купрок 
ахамият бера бош лайдилар ва уларнинг исмлари тенгдошлари ва атрофдагилари 
томонидан ижобий кабул килинишига харакат киладилар. Болани узининг ташки 
куриниши ва гавда тузилиш ига берадиган бахоси хам уз-узинн англаш ида 
ахамияти ж уда катта. Кичик м актаб даврининг охирига бориб болалар, айникса, 
кизлар узларининг юз-тузилишларига алохлда эътибор бера бошлайдилар. Кичик 
мактаб ёшидаги укувчининг укув ф аолияти ж араёнида узидаги хулк-атворни ва 
фаолиятни узи том онидан м увоф иклаш тириш кобилияти ривож ланади, онгли 
равиш да бир ф икрга кела олиш кобилияти ривож ланади, уз фаолиятини узи 
уюштиришга хамда билим олиш жараёнига булган кизикиш ининг карор топ и ш и га 
ёрдам беради, укувчи хулк-атворининг мотивлаштириши хам узгаради. Бунда 
дустлари ва жамоанинг фикрлари асосий мотивлар булиб колади. Ахлокий хис- 
туйгулар ва шахенинг иродавий хусусиятлари хам шаклланади.
5-6 ёшларда кузга ташланган болаларнинг хусусиятлари кичик мактаб 
йиллари 
давомида 
ривожланади 
ва 
муетахкамланади. 
Усмирлик 
даврининг 
бош ларига 
келиб, 
жуда 
купгина 
ш ахеий 
фазилатлар 
шак.чланиб 
булади. 
Болаларнинг индивиду ал л иклари уларнинг билиш жараёнида хам куринади. Бу 
даврда болаларнинг билимлари кенгаяди ва чукурлашади, куникма ва малакалари 
такомиллашади. 3-4 синфларга бориб, аксарият болаларда умумий ва махсуе
62


лаёкатлар кузга ташланади. Кичик мактаб даврида хаёт учун нихоятда ахамиятли 
булган муваффакиятга эришиш мотиви мустахкамланади, бу эса уз-узидан бошка 
лаёкатларни жадал ривожланишига олиб келади.
Бу ёшдаги болаларда идрок, диккат, хотира, тафаккур ва нутк тулик 
ш аклланиб булгани учун хам улар га таълим бериш да катталарга кулланиладиган 
услублардан хам фойдаланиш мумкин. Кичик м актаб ёш идаги болалар ш ахси 
ривож лан и ш и га уларнинг атрофидаги одамлар, ота-онаси ва айникса укитувчи 
билан буладиган муносабати катта таъсир курсатади. 3-4 синфларга бориб бола учун 
унинг 

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish