М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева


 Комил инсон тарбниси - (Парк мутафаккирларннинг талкинидл



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

1.2. Комил инсон тарбниси - (Парк мутафаккирларннинг талкинидл.
Ёш даврлар психологияси ва педагогик психология алохида предмет еифатида 
ХК аернинг бошлерида вужудга келган булишига карамай, унинг мустакил фан 
еиф атида ривож ланиш и ва карор топиш нули 
анча 
м ураккаб кечгандир. М азкур 
и л м н и н г ривожланишига турли дунёкарашлар уртасида олиб борилган доимий 
кураш катта таъсир курсатган. Ж амият тарихий тараккиётининг у ёки бу 
боскичида кандай дунёкараш
устуворлнгига 
караб, текширишлар даражаси ва 
сифати, олинган натижаларни кандай изохлаш зарурлиги белгилаб берилган.
Утмишда аждодларимиз инсоннинг психологик конуниятларини, м уайян илмий 
й уналиш да урганм аган булсалар-да, бирок алломаларнинг кулёзмаларида мазкур 
холатларнинг намоён булиши, инсон камолоти борасидаги кимматли фикрлари 
хозиргача юксак ахамият касб этади.
Жумладан, Лбу Наср Форобий педагогика 
масалаларини 
ва 
улар 
билан боглик 
булган психологик, физиологик муаммоларни ижобий хал 
этишда 
инсонни хар 
томонлам а яхлит ва узаро узвий боглик булган кисмлардан иборат, деб айтади 
Ф оробий мавж удотни билишда илм-фаннинг ролини хал этувчи омил деб билади, 
унингча инсон танаси, мияси, сезги органлари тугилиш да мавжуд, лекин аклий 
билими, маънавийлиги, рухи, интеллектуал ва ахлокий хислатлари, характери, 
лини, урф-одатлари. маълумоти ташки мухит, бошка инсонлар ва шу кабилар билан 
мулокотда вужудга келади, инсон 
уз 
фаолияти ёрдамида уларни эгаллайди, уларга 
эриш ади. Унинг акли, фикри, рухий юксалишининг энг етук махсули булади, деб


таъкидлайди.
Абу Райхон Беруний таълим 
ка
тарбиянинг максади, вазифалари ва мавкеи
инсон, 
ёш 
авлоднинг 
ривожланиши 
хакидаги 
фикрлари 
чин 
маънода 
инсонпарварлик ва инсоншунослик замирида яратилган. Билим ва тарбиянинг 
т аб и атга уйгунлик там ойилларини мутафаккирнинг барча асарларида кузатиш 
мумкин. У инсонни табиатнинг бир кисми деб таъкидлайди.
Беруний таълим жараёнининг табиатига чукур кириб бориб, болаларнинг ёш 
хусусиятларини хисобга олиш асосида курилган укитиш табиатга уйгунлигини 
уктиради. Беруний педагогик ижодида инсон ва унинг бахт-саодати. таълим- 
тарбияси, камолоти бош масапа булган.
У рта асрда яшаб, ижод этган дониш манд, табобат илмининг дохийси Абу Али 
ибн Сино инсон рухияти, тана ва калбнинг бирлиги, инсон организмининг 
тузилиши, ундаги нерв фаолияти ва уларнинг тармокланиши, холатлари хакидага 
кимматли маълумотлари хозирга кадар тиббиётнинг мухим негизини ташкил этади,
Юсуф Хос Х°жиб ижодининг бош масалаларидан бири - комил инсонни 
тарбиялашдир. Адиб уз асарларида энг комил, жамиятнинг уша даврдаги 
талабларига жавоб бера оладиган инсонни кандай тасаввур килган булса, шу асосда 
у уз тамойилларини изчил баён этади.' «Кутадгу билиг» («Саодатга йулловчи») 
асари таълим ва тарбия, маънавий камолотнинг йул-йурик-парини, усулларини, чора 
тадбирларини узида мужассамлаштирган, ахлок ва одобга дойр маънавий манбадир.
А бдурахм он 
Ж ом ийнинг 
«Б ахористон», 
«Х ирандном аи 
Искандари», 
«Тухфатул ахрор» ва бошка асарларида илм-маърифат. таълим-тарбия, касб- хунар 
урганиш, инсон ижобий фазилатлари хакидаги фикрлари ифодаланган.
Алишер Навоийнинг «Хазойинул маоний», «Махбубул кулуб» ва бошка шу 
сингари асарларида етук, баркамол инсоннинг ахлоки, м аънавияти, узгаларга 
м уносабати, истеъдоди ва кобилияти тугрисида кимматли мулохазалар юритилган. 
Ана шу психологик мезонлар ижтимоий адолатнинг карор топиши учун мухим 
ахамиятга эга экани таъкидланган. Шунингдек, Навоий асарларида ёш авлодни 
баркамол 
инсон 
сиф атида 
ш аклланиш ида 
ота-онанинг 
роли, 
аёлларнинг 
иффатлилиги, кишиларнинг камтарлиги хакидаги фикр-мулохазалари алохида урин 
эгаллайди.
Навоий «Хамса”сининг хар бир достонида букилмас ирода, катьиятлилик, 
итоат, инсонпарварлик туйгулари, ижодий хаёлот, инсоннинг мураккаб ички 
кечинмалари мохирона ёритилган. Шунингдек, бу борада М ахмуд КошгариП, 
Улугбек, Накшбандий, Огахий сингари буюк шарк мутафаккирларининг ёшлар 
тарбиясига, укитувчи, тарбиячининг жамиятдаги урни, ахлок-одоб, феъл-атвор, 
оилавий хаёт, кишилараро муносабатларга дойр карашлари уларнинг асарларида 
равон ва ихчам баён этилганлигини таъкидлаш мумкин.
9


1.3. 
Ф ан 
еи ф ати д а 
ёш 
д а в р л а р и
п сихологияси 
ва 
п ед агоги к
п си х о л о ги ян и н г вуж удга к ел и ш и , у н и н г рн во ж л ан и ш та р и х и ва хозирги 
холатн
Ёш авлоднинг таълим ва тарбия билан боглик психологик м уам м олари йирик 
олим лар, ф айласуф ва ёзувчиларини хам мунтазам жалб этиб келган. Дастлабки 
педагогик-психологик мазмундаги асарлар ХУ11-Х"\Л11асрлар 
диний-ахлокий 
таълимотлар замирида ёритилгандир. Россияда психологик тадкикот намуналаря 
Ш арк ва гарб маданияти таъсирида инсон рухияти билан боглик турли асарларда 
ш аклланиб келган. В .Н .Т атищ ев, А .Н .Радищ ев, Н.И.Новиков ва бошкаларнинг 
асарларидаги дастлабки 
карашлари хам 
психик тараккиётнииг узига хос 
хусусиятлари, психик ривожланищцаги тафовутлар билан йугрилгандир. 
Рус 
тарихчиси В.Н.Татищевнинг «Фанлар ва билим юртлариникг фойдаси тугрисида 
сухбат» китобида фанларнинг тасниф и, билимларнинг ахамияти, тил ва нуткнинг 
мавкси, ёш даврларининг хусусиятлари билан богликлиги курсатилган.
А.Н.Радишев биринчилар катори бола психик тараккиётини таб и и й -и лм и й
й у си н д а асослаб бери ш га ури н д и . У н и н г «Петербургдан М осквага саёхат» 
китоби бу борада педагогик-психологик асарлар сирасидан муносиб урин эгаллайди, 
Ёзувчининг фикрича, инсон ташки мухит хакидаги таассуротларини сезгилар 
оркали идрок этади, шу йусинда унинг таф аккури, улгайиб шаклланади.
Н.И.Новиков башарият фаровонлигини кузг.аб, ёшлар ва болалар уртасида 
фойдали билимларии кенг таргибот этиш учун уларни узига хос 
йусинда 
тарби ялам ок зарур деб айтади. У нинг асарларида инсонкинг камолоти учун 
тафаккур, хотира, ахлок, хис-туйгу ва таклидчанлик алохида ахамиятга эга эканлиги 
таъкидланади. Россияда ёш даврлари психологияси ва педагогик психология 
фанининг рнвожланиш тарихида К.Д.Ушинскийнинг урни алохида ахамият касб 
этади. Унинг фикрича психология фанининг асосий вазифаси тарбиянинг 
м аксэдини аниклаш га, та-ьлим-тарбия натлжаларини тугри бахолашга, шулар 
асоскда янги метод ва у су л л ар яратишга, педагогик тажрибаии тахлил килиш ва 
умумлаштиришда мухим урин тутади деб айтади. К.Д.Ушинскийнинг 

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish