M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

Klinikasi. Diabet ketoatsidozning rivojlanishida ikkita: koma 
oldi va diabetik koma bosqichlari mavjud.
Koma  oldi  holatida  bemorda  behollik,  uyqu  bosish,  bosh 
og‘rig‘i,  ishtahaning  pasayishi,  kuchli  chanqash,  ko‘ngil  aynish, 
ich ketish, til qurishi, og‘izdan atseton hidi kelishi, qonda qand va 
keton  tanachalarining  ko‘payishi  (13  mg  %  ko‘p)  siydikda  oqsil, 
glukozalar, silindrlar paydo bo‘lishi kuzatiladi, bu holatlarda agar 
o‘z  vaqtida,  yetarli  darajada  davolash  tadbirlari  ko‘rsatilmasa, 
darhol  diabetik  koma  bosqichiga  o‘tishi  mumkin.  Bunday 
paytda  bemor  hushsiz,  puls  tez  va  yumshoq  uradi.  Arterial  qon 
bosim  pasayadi,  harorati  (35–36°C)  tushib  ketadi.  Ko‘z  olmalari 
yumshoq,  nafas  olish  yuzaki,  ba’zan  qorin  devori  taranglashgan 
va o‘tkir qorin simptomlariga o‘xshaydi. Qonda yuqori leykotsitoz 
paydo  bo‘ladi.  Diabetik  yoki  giperglikemik  komaning  oqibati 
koma  holatining  davom  etishi  muddatiga  va  gemodinamikaning 
buzilishi darajasiga bog‘liqdir.
Davolash:
1.  Koma  holatida  bemorning  boshi  yon  tomonga  burilgan 
holatda yotqiziladi va shifokor chaqiriladi.
2. Glukometr yordamida qand miqdori aniqlanadi. Siydikdagi 
qand va atseton miqlori aniqlanadi.
3. Oksigenoterapiya o‘tkaziladi.

---

233
Shifokor  ko‘rsatmasiga  binoan  tez  ta’sir  qiluvchi  oddiy  in-
sulin  50–100  ТВ  vena  ichiga  fiziologik  eritmada  yuboriladi. 
Keyinchalik  kichik  dozalar  rejimida  insulin  yuborish  davom 
ettiriladi.  Har  soatda  bemorga  10–15  ТВ  yoki  har  ikki  soatda 
20–30 ТВ oddiy insulin teri osti yoki vena ichiga fiziologik erit-
mada tomchilab yuboriladi.
5.  Har  soatda  barmoqdan  qon  olib  qondagi  qand  miqdori 
aniqlab turiladi.
6. Bemor qusganda yordam ko‘rsatiladi.
7. Shifokor ko‘rsatmasiga binoan:
a) natriy xlor 0,9% – 500 ml vena ichiga tomchilab yuboriladi;
b)  natriy  gidrokarbonat  4% – 400  ml  vena  ichiga  tomchilab 
yuboriladi;
d) askorbin kislota 5% – 5 ml vena ichiga fiziologik eritmada 
yuboriladi;
e) karboksilaza 100 mg fiziologik eritmada venaga yuboriladi.
11.  Arterial  qon  bosim,  puls  har  10–15  daqiqada  o‘lchab 
turiladi.
12. Arterial qon bosim pasayganda:
kordiamin 2 ml teri ostiga;
 
–
mezaton 1% 1 ml yuboriladi.
 
–
Bemor  koma  holatidan  chiqqandan  keyin  shifokor 
ko‘rsatmasiga  binoan,  uzoq  ta’sir  qiluvchi  insulin:  Aktrafan, 
Pratafan,  Mikstard,  Humulin,  Ultralong  bilan  davolash  shifokor 
nazorati  ostida  davom  ettiriladi.  Komadan  keyin  insulin  teri 
ostiga shifokor tayinlagan dozada inyeksiya qilinadi.
Reanimatsiya  tadbirlari  gemodinamik  o‘zgarishlarmi  va 
yurak-tomir  faoliyatini  saqlashga  qaratilgan  bo‘lishi  kerak. 
Bemorning hushi tiklangandan 3–4 soat keyin asta-sekin umumiy 
ovqatlanish tartibiga o‘tkaziladi.