M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI
M. F. Ziyayeva
xirurgiK KasalliKlar bilan 
og‘rigan va intensiv terapiyani 
o‘tayotgan beMorlarda 
HaMsHiraliK parvarisHi
Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma
TOSHKENT
«NISO POLIGRAF»
2017

---

UO‘K: 616-083-089
KBK 54.5
Z67
Ziyayeva, M
xirurgik kasalliklar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani 
o‘tayotgan  bemorlarda  hamshiralik  parvarishi.  Kasb-hu nar 
kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma. /M.F. Ziyayeva va boshq. O‘zbe-
kiston  Respublikasi  Oliy  va  o‘rta  maxsus  ta’lim  vazirligi. – T.: 
«Niso Poligraf»; 2017. – 272  b.
uo‘K: 616-083-089 
KbK 54.5
Muallif:
M. F. Ziyayeva – 1-Respublika tibbiyot kolleji direktori
taqrizchilar:
A. A. Imomov – TTA, Davolash fakulteti «Fakultet va gospital xirurgiya» 
№1 kafedrasi dotsenti, tibbiyot fanlari nomzodi, 
T.N. Azimova – Chilonzor tibbiyot kolleji xirurgiya kafedrasi mudiri, 
o‘qituvchi, 
M.R. Yunusova – TTA, 2-klinika «Qon – tomir xirurgiya»  
bo‘limi bosh hamshirasi
O‘quv  qo‘llanma  xirurgiya  va  intensiv  terapiyani  o‘tayotgan  bemorlarda 
ham shiralik  parvarishiga  oid  ma’lumotlar  to‘liq  yoritilgan.  Jarrohlik  ishini 
tashkil qilish, xirurgiya va intensiv terapiya haqida tushuncha, bo‘limlarning 
tuzilishi,  jihozlanishi,  vazifalari  va  shoshilinch  yordam  ko‘rsatish  chora- 
tadbirlari tushunarli tilda yozilgan. 
Ushbu  o‘quv  qo‘llanma  tibbiyot  kollejlari  «Нamshiralik  ishi»  yo‘nalishi 
o‘quv chilari va amaliyotda ishlayotgan hamshiralаr uchun mo‘ljallangan.
O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ilmiy-metodik 
Kengashi tomonidan nashrga tavsiya etilgan
ISBN 978-9943-4870-4-8
 
© M. Ziyayeva 2017 
 
© «Niso Poligraf» 2017

---

3
KirisH
Respublikаmiz mustаqillikkа erishgаndаn keyin xаlq xo‘jа ligi, 
O‘zbekistоn  Respublikаsi  tibbiyot  va  ta’lim  sohasidagi  islohotlar 
o‘rta  maxsus  kasb-hunar  kollejlari  o‘qituvchilarining  zimmasiga 
chuqur  bilimga  ega  yetuk  kadrlarni  tayyorlash  vazifasini 
yuklatildi. Bunday vazifalar o‘z-o‘zidan yangi avlod adabiyotlari-
ni yaratishni talab etadi.
Ushbu  o‘quv  qo‘llanma  tarmoq  standartlari  talabidan  kelib 
chiqib, «Xirurgiya va intensiv terapiyada hamshiralik parvarishi» 
fani bo‘yicha yangi o‘quv dasturi asosida tayyorlangan. 
O‘quv  qo‘llanma  xirurgik  kasalliklarda  hamshiralik  parvari-
shining  xususiyatlari,  operatsiyadan  oldin,  operatsiya  vaqtida  va 
operatsiyadan  keyin  bemorlar  parvarishi,  asoratlarni  oldini  olish 
hamda intensiv terapiyada hamshiralik parvarishining maqsadlari 
va  hamshiraning  vazifalari,  bemorlar  parvarishining  asosiy 
xususiyatlari,  shoshilinch  yordam  ko‘rsatish  chora-tadbirlarini, 
bemor  va  uning  oila  a’zolariga  ruhiy  yordam  berish,  ijtimoiy 
reabilitatsiya,  kechiktirib  bo‘lmaydigan  holatlarda  bemorlarda 
hamshiralik parvarishini o‘z ichiga olgan.
O‘quv qo‘llanma  ma’lumotlar hozirgi zamon tibbiyot fani va 
amaliyotidagi qo‘lga kiritilgan yutuqlar asosida yoritilgan. O‘quv 
qo‘llanma  o‘quvchilarning auditoriyadan tashqari mustaqil bilim 
olishlarini  nazarda  tutilgan  holda  mavzular  bo‘yicha  nazorat 
savollari,  testlar  keltirilgan  bo‘lib,  bu  o‘quvchilarni  o‘zlashtirgan 
bilimlarini yanada mustahkamlaydi, qolaversa o‘z ustida mustaqil 
ishlash imkonini yaratadi.
O‘quv  qo‘llanma  bo‘yicha  bildirilgаn  bаrchа  fikr  vа  mulо­
hаzаlаr muаllif tоmоnidаn sаmimiyat bilаn qаbul qilinаdi.

---

4